Een ramp

In de Hoorn van Afrika voltrekt zich een ramp. Volgens de VN en de SHO (samenwerkende hulporganisaties) is er echt sprake van een noodsituatie. Door de ergste droogte sinds zestig jaar in delen van Ethiopië, Uganda, Kenia en Somalië zijn ongeveer 10 miljoen mensen aangewezen op hulp. En zoals zo vaak werd er pas echt alarm geslagen toen de situatie al onhoudbaar was geworden. Slechts met grootschalige media-aandacht was er nog iets van interesse op te wekken in de rest van de wereld en is toch nog een grote hulpactie op gang gekomen.
En terwijl bv. Nederland de natste juli maand ooit meemaakt, sterven er dagelijks in Oost-Afrika tientallen, misschien wel honderden kinderen door de voedselcrisis, ontstaan door droogte. Het is voor heel veel mensen niet voor te stellen wat dat betekent.

Hier in Turkije is het ook droog. Het is in grote delen van het land al weer een maand of drie geen druppel regen gevallen. Er is waterleiding en een groot probleem is het niet. Er is voldoende water voor de land- en tuinbouw. En als je niet wilt dat de planten en bomen in je tuin er last van krijgen moet je water geven. Zelf doe ik dat zo weinig mogelijk. De planten en bomen die hier al eeuwen inheems zijn kunnen goed tegen de droogte. Anders zouden ze hier niet groeien. Maar af en toe maak ik me toch wel zorgen om bepaalde bomen. Ik heb een paar citroenbomen staan en die zullen het loodje leggen als ik ze niet af en toe help. Ik heb een paar bananenbomen staan en die moeten echt om de paar dagen water hebben om te overleven. Maar eigenlijk moet je gewoon geen planten en bomen zetten die niet tegen het weer kunnen.
In de waterput achter in de tuin, die vroeger gebruikt werd om een mandarijnen boomgaard te bevloeien, staat 's winters ongeveer 100.000 liter water. Na een paar maanden zomer begint de bodem in zicht te komen.
Af en toe verlang ik wel eens naar een zomerbuitje. Een buitje tegen het stof zal ik maar zeggen. En heel zelden doet zich zoiets hier wel eens voor. OK het is dan wel warm water dat naar beneden komt van een graad of vijfentwintig of meer maar toch heb je het idee dat alles een beetje opfrist. En het is niet zo als in Nederland waar vaak na een 's zomers onweersbuitje het weer volledig omslaat. Als het zich hier voordoet is het de volgende dag gewoon weer 35 graden.

Beter dit weer dan de brandweer. Mijn vrouw had een ballonvaart gemaakt. Het was in Amersfoort of Breda, ik weet het niet meer. Het was op een prachtige zomeravond. Er waren een paar zeer warme dagen aan vooraf gegaan. Mooi weer, geen vuiltje aan de lucht. Op een gegeven moment kreeg de gezagvoerder het bericht door dat er totaal onverwacht slecht weer op komst was. Er werd een geschikte plek gezocht voor de landing. Alles verliep naar wens. Geland, de ballon opgeborgen, iedereen in de auto’s.
De stortbui die volgde en ingeluid werd door een hevige donderslag was buiten proportioneel. Heviger heb ik nooit meegemaakt. Binnen tien minuten stond alles onder water. De straten stonden blank. De riolering kon het niet verwerken. Was dit de zondvloed?

Hoezo ongelijk verdeeld in de wereld. Ik maak me druk om mijn bananenboom voor de sier die nu in bloei staat en water nodig heeft om vrucht te dragen. En in de Hoorn van Afrika voltrekt zich een ramp.

Angst.

Ik ben ooit uit Nederland gevlucht voor Geert. In een land waar de dagelijkse politiek gedomineerd wordt door iemand met een gedachtengoed als dat van hem, wilde ik niet leven. Van een dergelijke samenleving wilde ik geen deel meer uitmaken.
Nu na de gebeurtenissen in Noorwegen is dat voor mij alleen maar duidelijker geworden. En dan heb ik het niet over de "geachte afgevaardigde der Staten Generaal" Geert Wilders. Zijn openbaring is bekend. En zijn verschuilen en geen verantwoording durven nemen ook. En ach, hij weet niet beter.
Nee, wat veel erger is, vele malen erger, is het feit dat andere politici in Nederland geen stelling durven nemen. Geert is niet verantwoordelijk..
Aanvankelijk wilde ik me niet in de discussie mengen maar het heeft ook mijn welbevinden verpest. En hoewel er ontzettend veel onzin en waanzin verkondigd wordt over dit onderwerp op alle mogelijke linkse en rechtse sites kon ik het toch niet laten.
Wat? Geert niet verantwoordelijk? Als je jaren propageert dat sommige mensen minder waard zijn dan jij. Goed, alle dingen die je in dit geval iemand anders aan kan doen hoef ik niet te herhalen. Die zijn al vaak genoeg door medestanders van de verlosser gebezigd. Komt het dan niet eens in je hoofd op dat sommige mensen dergelijke acties wel eens letterlijk over zouden kunnen nemen? En daar ben je niet medeverantwoordelijk voor?
Als politicus wil je toch, om macht te veroveren, dat anderen er net zo over gaan denken als jij. En als anderen dan uitvoeren waar jij de theoretische bodem voor gelegd hebt, dan was dat toch de bedoeling? En daar ben je dan toch verantwoordelijk voor?
En heel politiek Nederland, en dan bedoel ik mensen met een positie in de dagelijkse politiek, zwijgt. Niemand durft stelling te nemen tegen Geert etc. En dat is natuurlijk al jaren zo. Bang om stemmen te verliezen. Zonder in de gaten te hebben dat het geen stelling nemen juist zorgt voor stemmenverlies. Niemand neemt je meer serieus, men vindt je een slapjanus, iemand waar men zeker niet meer op stemt.
Een politicus die zijn mening niet meer durft te verkondigen. Of, en dat vraag ik me wel eens af, is hij het misschien wel een beetje eens met Geert?
Als je geen standpunt durft in te nemen, ga dan uit de politiek. Laat het dan maar aan Geert over. Zo ver zijn we gekomen in Nederland.
En nu ben ik er helemaal van overtuigd dat ik terecht Nederland verlaten heb. Maar ik ben er nu achter dat het eigenlijk niet om Geert was (niet dat ik ook maar het kleinste beetje begrip voor zijn manier van mensen tegen elkaar opzetten kan opbrengen, dat moge hopelijk duidelijk zijn). Eigenlijk was het om het feit dat niemand stelling durfde en nog steeds niet durft te nemen. Angst.

Met de rede kwam de vijand

Iedere dag worden we geconfronteerd met de grote hoeveelheden narigheid van het dagelijks bestaan. Soms op persoonlijk vlak, soms betreft het vrienden of kennissen, soms is het onnoemelijk groot leed als armoede of overstromingen of hongersnood. En hoe afgestompt zijn we geraakt. Hoe gemakkelijk leggen we het naast ons neer en gaan we over tot de orde van de dag.
Daaraan denkend met schokkende tv-beelden van up to date gebeurtenissen op mijn netvlies zat ik, 's ochtends vroeg dekking zoekend voor de eerste zonnestralen, op mijn terras. Mijn ontbijt op een dienblad, kopje koffie erbij (Nescafé trouwens) en een boek bij de hand.
Er was een briesje opgestoken, waarschijnlijk tijdelijk en van korte duur, en daar wilde ik alle profijt van trekken. Ik had twee armstoelen tegenover elkaar gezet zodat ik de ene als tafeltje kon gebruiken en later eventueel als voetenbankje.
Aan de rand van het terras staan een paar bananenbomen. En terwijl ik mijn ontbijt nuttigde, streek er in een van die bomen een klein vogeltje neer.
Het diertje zag er enigszins haveloos uit. Zijn veren een beetje verwaarloosd, alle kanten op piekend, zijn glans verdwenen, een beetje grauw en vaal. Was het aangevallen door een kraai of ekster of andere jager? Of was zijn postuur en uiterlijk altijd al zo? Of had het ergens een bad genomen en was het vergeten zijn verenpak te fatsoeneren?
Het beest was trouwens levendig en alert genoeg. Het sprong van de ene stam op de andere, een beetje onderzoekend rondkijkend en hier en daar iets wegpikkend.
Ik nam de laatste hap en mijn brood en slobberde nog een stukje tomaat naar binnen. Het dienblad met bordje, bestek en restanten zette ik op de stoel tegenover mij.
Het meesje, ja dat was het zeker, leek veel op een gewone koolmees maar dan met minder kleur en veel slanker. Misschien een Turkse ondersoort? Het diertje vloog op van de banaan en landde op de rugleuning van de stoel. Het keek even rond en hipte dan op de stoelleuning. Het zat op een meter afstand. Had het me gezien en wist het dier dat het van mij geen gevaar te vrezen had? Of had het me niet eens opgemerkt? Om het meesje niet op te doen schrikken bleef ik rustig zitten. Ik bewoog nauwelijks en keek alleen maar.
Het kopje een beetje schokkerig heen en weer bewegend keek het me toen met zijn kleine donkere oogjes even aan alsof het wilde vragen: Is het goed dat ik wat van je broodkruimels proef?
Mezen zijn tamelijk vrijpostige vogeltjes en eigenlijk niet schuw. Met een beetje geduld kan je ze uit je hand laten eten. Maar zo ver kwam het niet. De volgende dag herhaalde zich de gebeurtenis op het terras op vrijwel dezelfde wijze en al met wat meer overtuiging. Maar dat was helaas de laatste keer dat ik het dier zag.

Dieren kennen geen vijanden. Ja, ze hebben aangeboren instincten om bij bepaalde creaturen uit de buurt te blijven. Waarschijnlijk om het voortbestaan van de soort niet in gevaar te brengen en daarmee het natuurlijk evenwicht niet te verstoren.
Een dier maakt deel uit van de voedselketen. En meesjes moeten dan ook voorzichtig zijn. Maar vijanden hebben ze niet.
Alleen mensen hebben vijanden. Die creëren ze zelf.

Noorwegen

Bij de afgelopen verkiezingen voor het parlement, maar ook bij vorige gelegenheden, kreeg de partij van minister-president Erdoğan, de AKP van heel veel links liberaal georiënteerde kiezers het voordeel van de twijfel.

Ze stemden AKP, veelal omdat aan de linkerkant van het politiek spectrum geen betrouwbaar alternatief was. Ze vonden de linkse partijen te klein, of te verdeeld, of niet daadkrachtig genoeg of er speelden schandalen.

Erdoğan en zijn AKP daarentegen vertoonde initiatief, bewerkstelligde hervormingen op het gebied van sociale verzekeringen, medische zorg en onderwijs. Hij deed iets aan de minderhedenproblematiek en hij zorgde voor een groeiende economie waar grote groepen van de bevolking baat bij hadden.

Natuurlijk werden er door critici veel vraagtekens gezet bij een aantal van zijn plannen en initiatieven. In een aantal krantenartikelen werd hij soms al de nieuwe sultan van Turkije genoemd.

Maar nog steeds kreeg hij steun van alle kanten.

Bij de laatste verkiezingen behaalde hij weer een grote overwinning. Net niet groot genoeg om zonder steun van anderen in het parlement een voldoende meerderheid te krijgen om op eigen houtje de grondwet te veranderen. Die is nodig aan vervanging toe.

En veel van zijn 'links liberale' kiezers lijken flink geschrokken van de recente ontwikkelingen. Zijn houding t.o.v. toetreding tot Europa lijkt veranderd. Zijn houding tegenover minderheden lijkt behoorlijk verhard. Zijn aanschurken tegen de Arabische wereld wordt steeds duidelijker. Zijn visie op de politiek van de V.S. is gewijzigd.

Daarnaast ontwikkelt hij megalomane plannen en noemt hij Turkije als komende wereldmacht.

 
Er wordt de laatste tijd extra veel onderzoek gedaan naar de verhoudingen tussen de Westerse wereld en de Moslimlanden. Wereldwijde onderzoeken zoals door het Amerikaanse onderzoeksinstituut Pew met 30.000 interviews in 23 landen maar ook kleinschalige zoals bv. door de universiteit van Bahçesehir onder ruim 1600 Turken.

Ik denk dat er veel vraagtekens bij de onderzoeken te zetten zijn. Maar niet alleen uit deze onderzoeken, ook uit dagelijkse gebeurtenissen, politieke uitspraken, acties, demonstraties, armoede bestrijding, scheldpartijen en aanslagen meen ik wel een wereldwijd voortschrijdend conservatisme en nationalisme te mogen constateren.

Ondanks mijn vragen vond ik de cijfers uit het Turkse onderzoek op z'n zachtst gezegd vrij opmerkelijk.

• 81% van de Turken beschouwt zichzelf als godsdienstig
• 61% denkt dat zwemmen van vrouwen in badpak zonde doet toenemen
• 44% wil restaurants sluiten tijdens Ramazan
• 84% wil geen homo als buur
• 60% vindt dat de vrouw moet gehoorzamen
• 75% vindt het westen schuldig aan slechte relaties met Moslimlanden
• 53% geeft het westen en de VS de schuld van armoede in Moslimlanden
• 45% denkt dat het Christendom de meest gewelddadige godsdienst is
• 82% staat negatief tegenover christenen.

Niet iets om vrolijk van te worden. In Turkije?

Ja, in ieder geval volgens dit onderzoek.

Dit soort ontwikkelingen maakt een mens niet vrolijk. Enkele maanden terug speelde ik nog met het idee een poosje in Noorwegen te gaan wonen. Volgens de VN het land dat bovenaan de lijst staat van landen waar het leven het aangenaamste is.

 

Boodschappentas

Op de weekmarkt ging het weer toe zoals gebruikelijk. Een woordenwisseling met stemverheffing. Een krat tomaten die ondersteboven gaat. Theeverkopers die af en aan lopen. Een grap over een collega marktkoopman. De marktmeester die rondloopt met zijn lijstjes en bonnetjes. Een man die een fles olijfolie uit zijn handen laat vallen.
En altijd kom je ze tegen. Op alle markten door heel Turkije. Vrouwen met hun boodschappenwagentjes. Een keer per week struinen ze de markt af om inkopen te doen voor de volgende dagen. Natuurlijk hebben ze allemaal hun vaste adresjes waar ze gedecideerd op af stappen. Ze vergelijken de prijzen en soms wagen ze zich naar een andere onbekende kraam. De kooplui kennen de vrouwen allemaal en zeggen hen gedag. Sommigen wetend dat de passerende vrouw toch niet bij hen koopt en sommigen haar verwelkomend en zijn mooie waar nog eens extra aanprijzend.
De dames zijn vaak, laten we zeggen, tamelijk traditioneel gekleed. En dan bedoel ik niet volgens bepaalde kledingvoorschriften maar dan bedoel ik meer de dessins van de gedragen kledingstukken. Het aantal kledingstukken varieert wel enigszins, afhankelijk van het weer, maar over het algemeen dragen de vrouwen nog een leuk aantal zaken over elkaar heen. Sokken, broek, hemd, vest, omslagdoek en hoofddoek laten een grote verscheidenheid aan kleuren, motieven en dessins zien. Daaronder dan een paar vreemd roze of gele slippers en de outfit is compleet. Turken zijn sterk in het combineren van kledingstukken die in veel westerse ogen totaal niet bij elkaar passen. Nou ja, ik ken een paar Amerikaanse vrouwen waar ik niet naast zou durven lopen op straat.
Maar goed terug naar de vrouwen op de markt. Als ze dan ook nog met z'n tweetjes zijn is de schakering uiteraard nog veel groter. Na jaren in Turkije besteed ik er steeds minder aandacht aan. Je went eraan. Maar af en toe wordt mijn aandacht er weer eens op gevestigd. Bijzonder denk ik dan, maar erg leuk om te zien.
Na een half uurtje hebben ze vaak hun ronde wel gedaan en gaan met een volle boodschappenwagen huiswaarts.
Dit soort boodschappenwagens wordt verder eigenlijk maar zelden gebruikt. En ook de ouderwetse boodschappentas zie je nauwelijks. Boodschappen bij de dorpswinkel en de supermarkt worden verpakt in plastic zakken.
Ik heb wel eens gelezen dat er jaarlijks wereldwijd 5 miljard plastic zakken in omloop gebracht worden. In Turkije alleen zou dat miljoenen en miljoenen bedragen. Van recyclen komt nog niet veel terecht. Daardoor komen er heel veel plastic zakken als zwerfafval in het milieu terecht. Acties om minder zakken te gebruiken, om eventueel papieren of katoenen zakken te gebruiken halen nog niet veel uit. Aanbevelingen om weer een boodschappentas te gaan gebruiken werken niet.

Er wordt regelmatig alarm geslagen door oplettende burgers als er weer eens ergens in de buurt van een regeringsgebouw of een museum of een otogar een plastic tas gespot wordt. Achtergelaten op een ongebruikelijke plaats. Aan een hek of onder een bank of aan een deurknop. De autoriteiten nemen dit soort meldingen heel serieus. Ze kunnen niet anders.
De omgeving wordt afgezet en er komt een bomexpert. Zo'n man in een soort Michellinmannetjes pak, of een ouderwets uitziend duikerspak zoals op de illustraties in de boeken van Jules Verne.
Een grote helm, dik ingepakt en zware schoenen. Soms wordt er, als het erg verdacht lijkt, een soort robot op afgestuurd. Na veel omzichtige voorbereidingen wordt dan het verdachte object met een gecontroleerde ontploffing onschadelijk gemaakt.

Deze keer was het een leeg limonade pak.

Kobay polisi

Heen en weer schoven ze in de laadbak van een oud open vrachtwagentje. Een koe en een kalf stonden met een touw om hun nek vastgebonden aan de cabine. Hoe krijg je die daar op, was mijn eerste gedachte. Bij de volgende bocht gingen de beesten bijna onderuit.
Als die chauffeur niet wat voorzichtiger rijdt breken die beesten hun poten nog. Ze gleden alle kanten op in de door uitwerpselen en urine verontreinigde en glad geworden laadbak.
Ik heb het daarna wel vaker gezien. En mensen hier kijken er absoluut niet gek van op. Als je er iemand naar vraagt krijg je als antwoord: die beesten moeten toch vervoerd worden, dat kan toch niet anders. Zelfs een vastgebonden schaap achter op een bromfiets doet hier niemand vreemd opkijken.
Als de hele laadbak vol staat met beesten en ze staan met hun grote lijven tegen elkaar aan dan kan er niet veel gebeuren. Dan houden ze elkaar min of meer in evenwicht. Zo zie je ook vaak schapen vervoerd worden in de periode voor het offerfeest.
Dicht opeen gepakt had ik er minder moeite mee. Maar die koe met haar kalf glibberend op weg naar het abattoir bleven me bij.

Dierenmishandeling schijnt in Turkije veelvuldig voor te komen. Zelf heb ik het nooit gezien.
Gelukkig is er in 2004 een Dierenbeschermingswet aangenomen in het parlement. Turkije was daarmee het eerste Islamitisch land waar zo iets gebeurde. De wet werkt nog niet optimaal en autoriteiten moeten er nog erg aan wennen. De dierenbescherming is nu nog vooral gericht op zwerfhonden, waarvoor asiels zijn geopend en waarvoor vaccinatieprogramma's zijn ontwikkeld.
In de Turkse wetgeving wordt alles behalve de mens als een zaak, een ding betiteld. En zo wordt dus ook tegen dieren aangekeken. Daar mag nog wel wat veranderen.

Ik sprak er laatst met een Turkse kennis over. Hij weet niet zo goed wat hij daar allemaal van denken moet. We spraken over de dierenbescherming in westerse landen.
Toen ik vertelde dat er in Nederland een Partij voor de Dieren bestaat, met vertegenwoordigers in het parlement, dacht hij dat ik een grap maakte en men in Nederland gek geworden was. We kwamen een beetje in de lacherige sfeer terecht. En toen moest ik hem nog gaan vertellen over de cavia-politie. Was ik er maar nooit aan begonnen. Ten eerste wist ik het Turkse woord voor cavia niet (later heb ik het opgezocht en ik zal het nooit meer vergeten: kobay). Dan maar in het Engels: Guinea pig police. Hij kwam niet meer bij. Goed ik weet dat men in Nederland later de naam: Animal cops is gaan gebruiken om verdere gelijksoortige hilarische oprispingen te voorkomen.
"Oh," zei mijn kennis "zoals je weleens in die Amerikaanse films zie. Agenten met een groot schepnet in hun hand die achter straathonden aanjagen."
Hij ging hikkend van de lach verder: "Als je een haan hebt die 's morgens vroeg kraait, belt je buurman de politie en die komt het beest zijn nek omdraaien."
Toen hij eindelijk een beetje bedaard was, de tranen van het lachen nog in zijn ogen, en na toch even naar mijn uitleg geluisterd te hebben, moest hem nog iets van het hart.
Hij plaatste een opmerking die de bedenkers van deze flauwe kul, mensen van een partij die de invoer van deze onzin als enige wapenfeit op haar blazoen heeft staan, ook maken als ze een bekeuring krijgen voor wildplassen of te hard rijden: Ga toch boeven vangen!

Buren

Hete lucht lampion of hemellantaarn of geluksballon of Chinese lampion of Thaise ballon worden ze genoemd. En dat zijn nog maar een paar van de namen die gebruikt worden voor dit al eeuwenlang bestaande speelgoedje uit Zuidoost-Azië.

Het is een van dun, licht, moeilijk brandbaar gemaakt rijstpapier geplakte bol met een opening aan de onderkant. Van bamboe of heel dun ijzerdraad is een soort geraamtetje gemaakt waarin een warmtebron geplaatst kan worden. Aangestoken zorgt de warmtebron voor hete lucht die de lampion zal doen stijgen. De brandstof kan bestaan uit paraffinewas of een ander soort petroleum destillaat of nog iets anders.

In Zuidoost-Azië worden ze ter gelegenheid van allerlei feesten soms massaal opgelaten. De lampionnen bestaan in allerlei vormen en maten en blijven gemiddeld tussen de 5 en 45 minuten in de lucht.

Dat oplaten gebeurt vaak in het donker en de gekleurde lampionnen met de flakkerende brandstof geven dan een bijzonder sfeervol effect. Het beste wordt gewacht tot het bijna windstil is.

Grotere exemplaren of heel grote aantallen kunnen soms voor problemen zorgen voor de luchtvaart. Ze kunnen het radarsysteem dat geen weg weet met deze speciale luchtvloot, ontregelen.

• De grap om ten gevolge van de financiële problemen Griekenland in de EU snel te vervangen door Turkije is niet overal in Griekenland met veel sympathie ontvangen.
• Het opkopen van Griekse eilanden voor de kust door Turkije kon men in Griekenland ook niet echt waarderen.
• Van de verwikkelingen in de kwestie Cyprus en de Turkse opstelling weet men ook niet goed wat men moet denken.

Nee, Turkije en Griekenland zullen voorlopig geen grote vrienden van elkaar worden. Hoewel er regelmatig pogingen gedaan worden, zelfs tot op regeringsniveau, de betrekkingen enigszins te normaliseren. Er zit nog zo veel oud zeer tussen de landen en onderhuidse spanningen zijn nog volop aanwezig.

Ook zijn er de afgelopen vijftien jaar een aantal (bijna-) conflicten geweest die de oude tegenstellingen niet hebben kunnen wegnemen.

• Het wederzijds schenden van de territoriale wateren.
• Het wederzijds binnendringen door militaire vliegtuigen in elkaars luchtruim.
• De beschieting van een Turkse vissersboot.
• Botsingen tussen schepen en vliegtuigen.

De duidelijke aanwezigheid van leger en marine van beide landen langs de kust en op de eilanden laten wel zien dat er weinig vertrouwen tussen de twee buren bestaat.

 

 
Op een avond zag ik op het strand in de buurt van Bodrum een aantal jongeren hun hete lucht lampion prepareren. Het begon net donker te worden en het was zo goed als windstil. En even later zag ik zeven lichtjes naar de hemel stijgen. Er was kennelijk toch nog een ietwat noordelijke luchtstroom want toen de lampionnen wat hoger kwamen voeren ze richting Kos, richting Griekenland, enkele kilometers naar het zuiden.

Stel, dacht ik, dat je dat op grote schaal zou doen? Een hemel vol. Langs de hele kust. Je schrijft je e-mail adres op je lampion. Je ontregelt het radarsysteem van beide partijen. De ene dag de Turken en als de wind de andere kant op staat de Grieken. Lijkt mij een aardige manier om vreedzame contacten met de buren aan te gaan.

 

Sirenen

In oude tijden toen de wereldbevolking nog bestond uit goden, halfgoden en gewone stervelingen, leefden in de buurt van het eiland dat men tegenwoordig Capri noemt de sirenes. Twee halfgodinnen, half mens half dier. Een menselijk hoofd en torso op een vogellichaam. De halfgodinnen waren niet alleen zeer aantrekkelijk om te zien maar ze hadden ook een prachtige stem, werd verteld. Daarmee lokten ze zeevarenden op hun schepen steeds dichter naar de eilanden toe. Hun stemmen waren zo lieflijk en hun uiterlijk zo verleidelijk dat de stuurlui hun voorzichtigheid uit het oog verloren en met hun schepen gevaarlijk dicht in de buurt van de rotsen kwamen.
Nog meer deden de sirenes hun best, nog mooier klonken hun stemmen en nog dichterbij kwamen de schepen. Tot ze op een gegeven moment kapot sloegen op de rotsen.
De sirenes deden zich te goed aan het bloed van de omgekomen zeevarenden. Het bloed gaf hen nieuwe levenskracht.
Velen waren zeer nieuwsgierig naar deze bijzondere wezens en konden zich vaak niet bedwingen, hoewel ze wisten dat slechts een enkeling het er af en toe levend vanaf bracht, om zich met hun schip tussen de rotsen te wagen om een glimp van deze halfgodinnen op te vangen en hun stemmen te horen.
Slechts Odysseus lukte het met een slinks plan de halfgodinnen te aanschouwen, hun prachtige gezang te horen en weer levend terug te keren.
Hij liet de oren van de bemanning van zijn schip vollopen met was. Hij liet zichzelf stevig vastbinden aan de mast. Hij overleefde de tocht maar zou de rest van zijn leven het prachtige, verleidelijke gezang van de sirenes niet meer uit zijn hoofd kunnen krijgen.

Aa-ie, aa-ie, aa-ie klonk het agressief door het dorp. Het was eind april, vlak voor de nationale feestdag. De ladderwagen van de plaatselijke brandweer baande zich een weg tussen het passerend verkeer door. Boven in de bak stond een man met een armvol vlaggen aan een lang koord. Hij maakte het koord aan de gevel van een woonhuis vast. De ladder draaide en de bak zweefde naar de overkant van de straat: Aa-ie, aa-ie, aa-ie! Ook daar werd het koord vastgezet. Deze procedure herhaalde zich om de 10 meter.

Op de hoofdweg tussen Bodrum en Turgutreis is het eigenlijk altijd heel druk. Een groot gedeelte van de dag en dat zeker 's zomers staan er files.
Langs die weg zijn een drietal ziekenhuizen en enkele privé klinieken. Ambulances rijden af en aan. Aa-ie, aa-ie, aa-ie! Soms kunnen auto's geen kant op en moeten er vreemde capriolen uitgehaald worden om de ambulance doorgang te kunnen verlenen. Aa-ie, aa-ie, aa-ie! Daar is er al weer een! Het lijkt wel alsof er veel ongelukken gebeurd zijn en veel mensen met spoed naar een ziekenhuis moeten. Vier keer in een half uur! Aa-ie, aa-ie, aa-ie!
Of zal de spoed niet zo spoedeisend zijn en heeft de chauffeur van de ambulance geen zin om in de file te staan?

Het geluid van de sirene van de ambulance of de brandweerwagen moet beslist minder lieflijk en uitnodigend zijn dan dat van de halfgodinnen. En door het veelvuldig gebruik gaat de krachtige werking van het signaal beslist deels ook nog eens verloren. Ja, het zal wel weer!

Murat staat naast zijn brandweerwagen bij de wasserette. Zijn telefoon gaat. Z'n vrouw, ziet hij. "Muratcım, kom je snel naar huis? Je weet toch dat we eters krijgen en jij zou de barbecue toch aanmaken?"
"Is goed Emel. Ik kom eraan."
Murat klimt in zijn brandweerwagen. Aa-ie, aa-ie, aa-ie!

Schatgraver

Als ik 's ochtends vroeg om een uur of zes een wandeling maak kom ik weinig mensen tegen. Twee jonge mannen op een motor, die misschien van hun werk komen. Misschien werken ze voor een beveiligingsbedrijf en zit hun nachtdienst er op. Of misschien zijn ze juist op weg naar hun baas en moeten ze vroeg beginnen. Vroeg ik me af.
Een meneer die met schoudertas om en druk telefonerend richting bushalte loopt. Fris gewassen en voorzien van voldoende deodorant voor de eerste uren, ruik ik als we elkaar passeren. We knikken elkaar goedemorgen, we zien elkaar wel vaker.
Een vrouw die twee grote bakbeesten van honden uitlaat. Dat zie je niet zo vaak. De meeste mensen hebben hun honden niet aangelijnd. Als je niet wilt dat ze hun behoefte in je tuin doen en als je er niet zeker van bent dat ze weer netjes met je mee teruglopen moet je echter wel. Of zou ze dat voor haar werkgever doen?
Dan een oud mannetje op een onooglijke brommertje. Het ding moet zo te zien wel dertig jaar oud zijn. Het pruttelt en het sputtert maar het loopt wel. Achterop de brommer is een grote plastic krat vastgemaakt. Mensen nemen op deze manier vaak hun hondje mee of doen er hun boodschappen in. De man stopte bij de eerstvolgende vuilcontainer. Hij gooide de klep open. Neusde eerst even naar binnen rommelde wat tussen de restanten en haalde er iets onduidelijks uit te voorschijn. Hij stopte het in zijn krat en keek nog even of er nog wat rond de container lag. Hij bukte zich, raapte iets op en stopte het in zijn zak. Hij startte zijn brommer met een verbazingwekkend gemak en tufte er vandoor. Waarschijnlijk op weg naar de volgende vindplaats.

Soms staat er aan de grens van een gemeente een bord waarop te lezen valt dat het verboden is voor oudijzerophalers of voddenboeren om hun beroep daar uit te oefenen. Niet dat die mensen zich er altijd consciëntieus aan houden maar het staat er wel. Men zou zich dan af kunnen vragen waar een mens zijn oude rommel of zijn grof vuil dan moet laten. Wel dat is geen enkel probleem. De gekste en grootste rommel wordt netjes naast de vuilcontainer gezet en men heeft er geen om kijken meer naar. Regelmatig komt er iemand met zijn vrachtwagentje langsrijden en neemt de dingen van zijn gading mee. Oude meubels, bouwmaterialen, kapotte televisies, gesneuvelde tuinstoelen en allerhande ander grof vuil. Vaak staat uw aangeboden afval niet langer dan een paar uurtjes op een nieuwe eigenaar te wachten. Het vrachtwagentje doet zijn ronde voordat de gemeentereinigingsdienst langskomt want over het algemeen neemt die op zijn dagelijkse rit alles mee. En ook mijn mannetje op zijn brommer is er vroeg bij. Je weet maar nooit.
Bruikbare spullen komen in de overal aanwezig zijnde tweede hands winkels terecht. Oude metalen worden geselecteerd. En sommige onderdelen zijn bestemd voor hergebruik.

Toen ik laatst weer mijn wandeling ging maken en een oud computerscherm, zo'n antiek loodzwaar bakbeest, naast de container wilde neerzetten, kwam net mijn mannetje op zijn brommer aanrijden. Hij wilde het scherm, dat maar nauwelijks in zijn krat paste, graag hebben.
"Het is kapot, hoor!" vertelde ik de man.
"Dat maakt niet uit. Voor de onderdelen. Of misschien heb ik geluk." Hij had meteen door dat ik buitenlander was en sprak in korte, afgemeten zinnen. Vorige week had hij nog een oud met een hangslot gesloten kistje meegenomen. Zo te zien niets meer mee te beginnen. Thuis had hij de vondst opengemaakt. Hij had een schat gevonden. 3.000.000 lira had hij gevonden. "Wel oude," voegde hij er hard lachend aan toe.
Hij maakte zich uit de voeten. De volgende container wachtte.

Vreemde vogels

Op de nok van het schuurtje achter in de tuin landde een mooie grote vogel. Nieuwsgierig keek hij naar me. Eerst dacht ik dat het een mij onbekende Turkse vogel was. Leuk! Het beest had een opvallend witte borst. Toen ik goed keek, zag ik dat het een kraai was. Maar geen gewone kraai! Nee, een gewone kraai met een witte bef.
Merels met witte veren in hun vleugels of op hun kop had ik vaker gezien. Maar een kraai met witte veren kon ik me niet herinneren.
Een witte raaf. Ja, die kende ik wel. Maar dan alleen in het gezegde: Hij is de witte raaf van de familie. Hij is de enige die door de beugel kan.
Afwijkend voorkomen, afwijkend gedrag kan in de dierenwereld behoorlijk gevaarlijk zijn. Witte raven schijnen incidenteel voor te komen. Ze worden eerder door hun vijanden opgemerkt en lopen daardoor meer gevaar. Ze hebben sowieso al meer problemen met overleven omdat ze niet alleen een pigmentafwijking hebben waardoor hun veren wit zijn, maar er ontbreken ook pigmentlagen in de ogen waardoor ze minder goed kunnen zien.
Een mutatie in de pigmentvorming die dit veroorzaakt wordt albinisme genoemd. Albino's komen in de dierenwereld geregeld voor bij konijnen, ratten, merels en fretten. En incidenteel ook bij pinguïns, apen en andere diersoorten.
In veel gevallen beperkt het zich tot oogaandoeningen maar soms is het pigment ook uit haar en huid verdwenen.

In de dierenwereld heb je weinig kans om te overleven als je erg veel van de norm afwijkt. Je bent kwetsbaar. Je wordt als eerste waargenomen en er zijn er maar enkelen die zich dat kunnen veroorloven. Opgaan in de omgeving is daarom een van de effectiefste middelen om opvallen te voorkomen.
Een wit konijn in een open grasvlakte zal als eerste door een roofvogel opgemerkt worden met alle gevolgen van dien. Het zelfde geldt voor een bruin konijn in een sneeuwvlakte.
Dieren proberen zich dus op verschillende manieren onzichtbaar te maken. Ze passen zich op verschillende manieren aan hun omgeving aan; door camouflage, door zich bepaalde delen van de dag rustig te houden, of door mimicry, je anders voordoen dan je in werkelijkheid bent.
Allemaal met maar een doel: Niet opvallen. Uiteraard gebeurt dit niet bewust en maken zowel prooi als jager gebruik van deze middelen.
Een afwijkend uiterlijk kan dus extreme gevolgen hebben. Dieren worden tentoongesteld. Een witte kraai wordt de kolonie uitgejaagd of gedood, een wit konijn sneuvelt als eerste. En bij mensen? Ook mensen met afwijkingen werden tentoongesteld. Siamese tweelingen, de vrouw met de baard, de olifantsman en anderen werden tegen betaling getoond aan het publiek. Een albino is in sommige delen van Afrika het leven niet zeker.

Die kraaien in die broedkolonie joegen de witte kraai weg. Een witte kraai met witte nakomelingen vestigt de aandacht op de kolonie. En dat zou ook het voortbestaan van de kolonie en eventueel de soort in gevaar kunnen brengen. Er worden dan op zuiver instinctieve gronden grove maatregelen getroffen. En deze witte kraai heeft geen idee hoe hij zich onzichtbaar voor zijn omgeving moet maken. Onmogelijk.
Zit dat instinctieve, dat biologische nou nog steeds zo diep in de mens verankerd dat angst voor het andere onze hele samenleving moet ontwrichten?
Of, als al die moslims, negers, chinezen, homo's, joden, gehandicapten in de westerse wereld nou eens wat meer aandacht aan hun camouflage zouden besteden. Dan zou ....

De dorpsstraat

Een prachtige dorpsstraat ergens in de buurt van Bodrum. Een kilometer of twee lang. Met wit geschilderde huizen erlangs. Soms oud, soms nieuwbouw. Hier en daar een winkeltje of een klein bedrijfje. Een vakgarage, een timmermanswerkplaats, een altijd druk bezet theehuis, een drogist en een paar grote mandarijnentuinen.
Zo’n weg waar je vanzelf langzaam rijdt. En niet alleen omdat ie smal is, maar de omgeving dwingt het af om rustig te rijden. Trouwens ook de weg zelf is geen racebaan. Grote platen beton worden afgewisseld met stroken keien waardoor er dat speciale geluid ontstaat. Alsof je in de trein zit. Kedeng, kedeng of zo iets. Je neemt vanzelf je voet van het gas.
Een paar heel oude bomen die gedeeltelijk met het wegdek vergroeid zijn. Een dolmuş die om de vijftig meter een moeder met kinderen afzet of een bejaarde dorpsgenoot oppikt. Een stukje weg, opgebroken omdat de waterleiding het weer eens begeven heeft. Al zou je het willen kan je nog niet sneller. Als je haast hebt, mijd je deze weg.

Enkele jaren geleden werden de plannen concreet om het waterleidingsysteem op het hele schiereiland te vernieuwen. Voor gebruikswater zowel als voor afvalwater. Al langere tijd was er ‘s zomers een probleem met de watervoorziening en het gebeurde regelmatig dat er dan onvoldoende water was. Er waren zo veel nieuwe woningen gebouwd en de waterbehoefte was dermate toegenomen dat er in sommige dorpen soms een wisselrooster werd ingesteld. Een dag water, een dag zonder.
De plannen lagen er al enige tijd maar nu ging het dan toch echt gebeuren. Een mega-operatie. Het hele schiereiland moest op de schop. Een hoofdleiding met een doorsnede van een meter langs alle doorgaande wegen zou voldoende moeten zijn. De druk zou overal toenemen en de kwaliteit zou zo drastisch verbeterd worden dat flessenwater niet meer nodig zou zijn.

De werkzaamheden moesten uiteraard met zo weinig mogelijk overlast gepaard gaan. En de toeristensector mocht er al helemaal geen last van hebben.
De meeste inwoners waren blij met de verbeteringen en lieten alle ongemakken tamelijk gelaten over zich heen gaan. Files, opgebroken wegen, enorme omwegen, modder, onbereikbaarheid van winkels of banken, problemen met elektriciteit en telefoon.
Langzaam maar zeker naderde het gigantische project zijn voltooiing. Hier en daar nog wat details. En een daarvan was de dorpsstraat.
Het hele wegoppervlak verdween. De weg werd een halve meter uitgegraven. Waar het kon werd de weg verbreed. Er kwam natuurlijk een enorme geul in het midden van de weg voor de buizen van leidingwater en afvalwater.
Maanden duurde het voor alle huizen, winkeltjes en bedrijven op de systemen waren aangesloten. Weken lang was men bezig met het aanbrengen van nieuwe lagen wegverharding. Het walsen van de losse grondstoffen. Het metselen van muurtjes langs de weg. Verwijderen van in de weg staande bomen. Omleggingen.
En dan tot slot werd de weg geasfalteerd. Ja, geasfalteerd. Een zwarte slang kronkelde zich tussen de witte huizen door. Aan de zijkanten voorzien van dubbele doorgetrokken gele strepen. Bij alle bochten en zijwegen werden pijlen op de weg geschilderd die niet zouden misstaan op een tolweg. Bij bochten en gevaarlijke kruisingen werden lage drempeltjes in het wegdek aangebracht (ook geel) zodat je aan het geluid van de banden van de auto kan horen dat je op moet passen.
Een snelweg door het dorp.

Het deed mijn hart goed om te zien dat, toen ik laatst de weg weer eens nam, er kennelijk hier en daar bij de aanleg toch nog iets vergeten was. Het zwarte plaveisel was op verschillende plaatsen opengebroken en na de werkzaamheden weer provisorisch hersteld. Zo ken ik jullie weer, dacht ik.

Misverstand

De man had al meer dan dertig jaar zijn rijbewijs. Hij had nog nooit een ongeluk gehad, altijd schadevrij gereden. Hij had een no-claim korting van 75% op zijn verzekeringspremie.
Samen met zijn vrouw bracht hij zijn vakantie door in een all-in hotel aan de Egeïsche Zee in Turkije. Het was prachtig weer, alleen maar zon. De eerste vijf dagen hadden ze lekker rustig aan gedaan. Lui liggend bij het zwembad van het hotel op een lekker bedje. Af en toe namen ze een duik, een douche en ze gingen weer liggen. Alles was bij de prijs inbegrepen dus ze hoefden zich nergens druk om te maken.
Ze waren ook een paar keer naar de zee gelopen maar het water zag er lang zo schoon niet uit als in het zwembad. Maar je moest er natuurlijk wel even in geweest zijn. Maar daarna weer snel terug naar hun stekkie. Naast het zwembad, drankje erbij af en toe een hapje. Ja, zo konden ze hun veertien dagen wel vol krijgen.
Maar na een dag of vijf begon er toch wat te kriebelen en begonnen ze zich af te vragen of ze toch niet een keer een uitstapje zouden maken. Je kon je bij de receptie opgeven voor een tochtje naar de stad om een paar boodschapjes te doen. Je had daar absoluut niets nodig maar een aandenken aan deze mooie dagen zou toch leuk zijn. Je kon eigenlijk niet zonder thuiskomen.
Dus de volgende dag gingen ze met het busje mee naar de stad. Opeengepakt in het benauwde voertuig kwamen ze doornat van het zweet weer terug in het hotel. Snel even douchen en dan het vertrouwde plekje weer opzoeken.

"Hoe vond je het?" vroeg de vrouw.
"Ja wel leuk, maar ik zou toch eigenlijk nog iets meer van de omgeving willen zien," antwoordde de man.
"Goed," zei zij, "dan maken we toch een dag een grote rondreis!"
"Nou niet weer in zo’n hete bus met jengelende kinderen. Daar voel ik niets voor. Nee, ik dacht er eigenlijk aan om een auto te huren. Die heeft airco en we kunnen gaan en staan waar we zelf willen," opperde de man.
Samen gingen ze naar de receptie.
Het meisje van de reisorganisatie raadde het af: "U bent het verkeer hier niet gewend en het is toch echt anders dan in Nederland."
Maar de man zette door. Hem maakten ze niks.
Het meisje regelde een comfortabele auto voor de volgende dag. Ze reden naar Efes want dat had de vrouw altijd al zo graag willen zien. Onderweg terug deden ze nog een paar kleine inkopen. Ze moesten nog een cadeautje hebben voor de buurvrouw die de plantjes had water gegeven.
Een prachtige tocht was het geweest vonden ze beiden. Nog een klein eindje dan waren ze weer "thuis". Ze reden op een bochtige, mooie bergweg met aan de linkerkant een steile afgrond.
"Ja, blij dat we het toch gedaan hebben," zei de vrouw.
 "Ik denk dat we daar niet snel nog eens zullen komen," voegde de man toe.
Net voor de volgende bocht naar rechts stond een vrachtwagen stil die alle uitzicht op het tegemoetkomend verkeer ontnam. De man stopte en wist even niet wat hem te doen stond. Achter hem stopten nog meer auto’s en er werd flink geclaxonneerd. De chauffeur van de vrachtwagen kwam van achter zijn cabine te voorschijn en maakte een gebaar van: Kom maar! Althans dat dacht de man. Normaal zou hij daar nooit op blindvaren. Maar nu, met die ongeduldige toeteraars achter zich aarzelde hij. Nog een stoot op de claxon. De man trok voorzichtig op.
Net op het moment dat hij naast de vrachtwagen was, kwam er een grote 4WD van de andere kant. Een flinke klap. Beide auto’s bleven balancerend hangen op de rand van het ravijn.

Komkommergedachte

De zomertijd wordt in veel landen ook wel de komkommertijd genoemd. In juli en augustus, als het parlement met reces is, als de helft van het land met vakantie is, als de regering alleen maar waarneemt, gebeuren er doorgaans politiek gezien weinig schokkende dingen.

Maar dit jaar is de situatie ietwat ongebruikelijk. Europa kent de Griekenland crisis. In Engeland is er het Murdoch schandaal. De VS heeft geen geld meer in de knip en stevent op immense problemen af, misschien weer een nieuwe financiële crisis veroorzakend. Dan hebben we ook nog de onrust in de Arabische wereld.

Dit jaar is het journaille dus niet alleen afhankelijk van een huwelijk, een ongeluk, een slang in een wc-pot en meer van zulk wereldschokkend nieuws.

Nee deze keer valt er genoeg te analyseren en te schrijven. De media maken zelfs overuren.

In Turkije ervaar ik de zomertijd altijd anders. Ook hier zijn mensen langdurig met vakantie, ook hier ligt de helft van de natie in het zwembad of aan zee. Maar toch: Never a dull moment. Van komkommertijd is beslist geen sprake. Nu wordt er hier al snel gesproken van een kriz, een deprem of een skandal en soms gaat die crisis, die aardbeving of dat schandaal werkelijk nergens over. Maar op dit ogenblik heerst er naar mijn gevoel een vervelende spanning in het land. En de regering Erdoğan lijkt daar geen eind aan te kunnen of misschien wel te willen maken.

Op dit moment lijkt er één terrein waar het wonderwel gaat in Turkije en dat is de economie. Turkije is opgeklommen tot de negende plaats op de ranglijst van belangrijkste economieën in de wereld.

En ik vraag me nu steeds vaker af of die economische vooruitgang niet precies de achtergrond zou kunnen zijn van heel veel spanningen en problemen waar Turkije op dit moment mee te maken heeft.

Een aantal belangrijke kwesties van dit moment:

• De verkiezingsuitslag en de weigering een aantal afgevaardigden toe te laten tot het parlement vanwege eventuele banden met Ergenekon (coupeplan) of PKK.
• De Koerdische kwestie die dreigt te escaleren na de opheffing van de wapenstilstand door de PKK.
• Ergenekon en andere strafrechtelijke vervolgingen die op uitkomsten wachten. Er wordt geen haast mee gemaakt.
• Zwart geld economie die o.a. het voetbal (heel belangrijk) maar ook andere sectoren raakt en de economie weleens zou kunnen ontwrichten.

Dan zijn er de internationale kwesties:

• Libië en Syrië, waarbij Turkije zich een belangrijke rol heeft toebedeeld om haar invloedsfeer in het Midden-Oosten te versterken.
• Israël waarmee nog steeds een ernstige controverse bestaat waaraan geen einde lijkt te zullen komen zonder verontschuldigingen en compensatie van Israëlische kant.
• Europa tot slot. Cyprus schijnt nu het hete hangijzer te zijn geworden. Turkije wenst een oplossing van de problemen van de tweedeling voordat Cyprus in augustus 2012 het roulerende voorzitterschap van de Europese Unie gaat bekleden. En daarmee zet Turkije verdere onderhandelingen met Europa momenteel in de ijskast.

De grote veranderingen in de afgelopen tien jaar op economisch gebied zijn daar voor een belangrijk deel debet aan. In plaats van ervoor te zorgen dat welvaart en welzijn voor de gehele bevolking verbeterd wordt en de binnenlandse problemen verder worden aangepakt, hetgeen veel conflicten kunnen voorkomen, bedrijft men een beleid van economische en politieke expansie waardoor conflictsituaties onvermijdelijk worden. Turkije voelt zich machtig en trekt een grote broek aan.

En Europa? Ach, tien jaar geleden misschien maar nu?

Scenario

Zijn laatste contact met de man van de geheime dienst, MIT vermoedde hij, had al weer enige tijd geleden plaatsgevonden. Bijna een jaar terug was het ongeveer geweest. Gek, hij moest er plotseling aan denken. Een voorgevoel?
Kirkan zat op een terras van een restaurant in Paralimni, Noord-Cyprus. Net naast een hotel waar veel buitenlanders kwamen.
Hij was die dag niet uitgevaren want er was storm op komst. Het viel nu nog wel mee met de wind maar het zat in de lucht, je voelde het aan komen.
Er stapte een man het hotel uit en hij herkende hem meteen. Kirkan reageerde niet zichtbaar, maar zijn spieren spanden zich en zijn bloed begon sneller te stromen.

2007
Zijn rekrutering destijds stond hem nog zeer duidelijk voor ogen. Het was tijdens een bijeenkomst van mannen die de bezettingsactie van 1974 hadden meegemaakt. Oud-strijders noemden ze zich. Hij herinnerde het zich nog precies. Het was namelijk de laatste keer geweest dat hij bij een dergelijke bijeenkomst aanwezig was. Iemand had hem, zonder ook maar iets te zeggen, twee enveloppen in zijn zak gestopt.
Nieuwsgierig geworden was hij even naar het toilet gegaan om te kijken wat dit te betekenen had. In de ene envelop zat een dik pak honderd dollar biljetten. In de andere envelop een kopie van een belastende foto van een onaangename gebeurtenis en een lijst met instructies. De eerste instructie luidde als volgt: Leer deze instructies nauwkeurig uit je hoofd en vernietig de brief daarna.
Ze hadden hem dan toch gevonden.
Hij ging terug naar de zaal maar zag de bezorger van de enveloppen natuurlijk nergens meer.

Daarna werd het weer lange tijd stil. Hij werd nooit meer benaderd. Echte professionals in deze branche, wist hij, gebruiken geen e-mail of telefoon of andere berichtgeving die getraceerd zou kunnen worden. Waarschijnlijk werd hij in de gaten gehouden. Maar het had geen zin zich daar druk om te maken. Je wacht, je "slaapt" gewoon tot het moment daar is.
Volgens de instructies had hij drie jaar geleden zijn oude hobby, vissen, weer opgepakt. Dit keer echter beroepsmatig. Met een klein bootje, alleen. Niks geheimzinnigs, niks waarmee hij op zou vallen, geen zware snelle motor, absoluut geen moderne navigatie- of communicatiemiddelen.
Zijn dagelijkse tocht ging altijd richting het oosten, richting Syrië. Een enkele keer bleef hij twee dagen weg. Maar niemand keek daar gek van op. Anderen deden dat ook wel.

2011
Ja, het was dezelfde man. Die van de bijeenkomst. Hij zag het, voelde het, rook het. De man liep langs zijn tafeltje stootte hem licht aan, liet een envelop op tafel vallen en sprak één woord. Toen liep hij verder.
En zo waren de instructies: Als de minister van buitenlandse zaken in zijn volgende bezoek aan Cyprus dit woord zou gebruiken, was dat het sein tot actie. Zo niet dan was de hele actie afgeblazen.
Kirkan herhaalde de rest van de instructies nog maar eens: maak je gebruikelijke tweedaagse tocht, ga met motorpech aan land, zoek de verborgen auto van de elektriciteitsmaatschappij, je rijdt in het donker naar de centrale, de dienstdoende nachtwaker leidt je verder naar de basis, plaats de ontsteking met GSM-frequentie onder de met een rood kruis gemerkte container, neem de zelfde route terug.

9 juli 2011
Bij een bezoek van de Turkse minister van buitenlandse zaken Davutoğlu aan de Cypriotische hoofdstad Nicosia sprak hij over een hernieuwde eenwording van het verdeelde land. Daartoe zou in oktober een referendum gehouden dienen te worden.

11 juli 2011
Bij een enorme explosie in een munitiedepot op een marinebasis bij Zygi op Cypus zijn een aantal daar opgeslagen containers met kruit ontploft. Het kruit was in 2008 in beslag genomen. Het kwam per schip uit Iran en was op weg naar Palestina. Mogelijk was een bosbrand in de buurt van het depot de oorzaak.

16 juli 2011
Cyprus heeft Noord-Cyprus gevraagd om de levering van elektrische stroom. Ten gevolge van ontploffingen op een marinebasis heeft de naastgelegen centrale schade opgelopen. De stroomvoorziening kan momenteel niet gegarandeerd worden en hulp is gewenst.

Vliegeren

Vaders zouden meer tijd aan hun kinderen moeten besteden. Vaders moeten dingen samen met hun kinderen doen. Vaders moeten een andere band met hun kinderen opbouwen. Vaders zouden meer kunnen betekenen voor hun kinderen.
Dit zijn enkele aanbevelingen, enkele uitspraken die ik vrij recent in de pers tegenkwam. De afwezige vader zou weleens de bron kunnen zijn voor heel veel problemen bij opgroeiende tieners. Het komt me niet ongeloofwaardig voor. En als je daar op eenvoudige wijze iets aan zou kunnen doen, waarom niet?
Ik moest er aan denken toen ik een paar weken geleden aan het strand bij Bodrum een vader en een zoon van een jaar of vijf pogingen zag ondernemen een vlieger de lucht in te krijgen. En op dat moment schoot me plotseling te binnen wat een enorm veel plezier je kon hebben om samen een vlieger te bouwen en samen te vliegeren. En het verscheen allemaal duidelijk op mijn netvlies.
Het mooiste was als je een oude bamboestok (een hengel) had. Die spleet je en je zorgde ervoor dat je twee mooie dunne latjes overhield van ongeveer 75 en 50 centimeter. Bamboe was buigzaam en brak eigenlijk nooit als de vlieger weleens ter aarde stortte. De twee latjes werden kruislings op elkaar gebonden, waarbij het bovenste deel van de lange lat ongeveer 20 centimeter moest uitsteken..
Rondom werden de uiteinden met elkaar verbonden.
Als je geld had kocht je vliegerpapier. Als je meerdere kleuren gebruikte kon je een vrolijk eigen ontwerp maken. Als je geen geld had gebruikte je een stuk pakpapier maar dat maakte de vlieger onwenselijk zwaar. Je beplakte het geraamte en maakte een toompje waar je lijn aan vastgemaakt moest worden. Onderaan de vlieger bond je een touwtje met een paar dunne lapjes, de staart.
Een bol vliegertouw of bindtouw wond je met een kruislingse beweging om een stevige stok van een centimeter of dertig. En als de lijm goed droog was, als er voldoende wind was en het was regende niet, kon de eerste poging om de vlieger op te laten plaatsvinden. Je zocht een open gebied op waar genoeg ruimte was om een eind hard te lopen. Dat was noodzakelijk om de vlieger aan de zwaartekracht te onttrekken.
Vader hield de vlieger op en gaf het sein aan het kind om te gaan hollen. Hij liet dan de vlieger los en gooide hem een beetje op in de lucht. Als het na enkele pogingen niet lukte en de vlieger telkens weer naar beneden duikelde, zou vader weleens laten zien hoe het moest. Als het dan lukte (soms na een flink aantal hardloopacties) was vader blij met zijn prestatie en het kind met zijn knappe vader.

Vader had niet altijd tijd (zin) om mee te gaan. Het kind ging dan alleen of met vriendjes. Ik herinner me dat we dan wedstrijd gingen vliegen. Niet het vechtvliegen waarbij het de bedoeling is de vlieger van de vijand te vernietigen of de lijn door te snijden. Wij deden een wedstrijd wie de meeste boodschappen naar boven kon sturen. Als de vlieger goed stond en je lijn was helemaal uit, dan nam je een stukje van een in achten geknipte krant. Je maakte er een gaatje in en duwde het over de stok waar je lijn aan zat. De wind deed dan zijn werk en voerde het stukje papier naar boven, tot aan de vlieger. Je ging door tot de vlieger naar beneden kwam omdat ie te zwaar werd van alle kranten. En degeen met de meeste stukken krant had gewonnen.

Moderne vliegers zijn van plastic met een spinaker doek bv. Die kan je zo uit de hand oplaten. Een hollende vader heb je daarbij niet nodig. Maar toch fantastisch om het samen met je kind te doen.

Een van mijn vliegeravonturen zal ik nooit vergeten. Op een tamelijk winderige middag ging ik er weer op uit. We woonden op het platteland met veel boerderijen rondom. Altijd wind en ruimte. De vlieger stond prachtig. Maar plotseling knapte mijn draad. Er was maar een mogelijkheid. Er achteraan. Richting een van de boerderijen. Hollend, springend over slootjes en onder draad doorkruipend kwam ik in de buurt van mijn vlieger die ik op dat moment precies achter een boerderij zag neergaan. En juist op dat moment zakte ik in een beerput. Met veel moeite kwam ik eruit.
Wel heb ik eerst nog mijn vlieger opgehaald. Het was een veel te kostbaar bezit om achter te laten.
Moeder heeft mij gewassen en mijn kleren in het water gezet. ‘s Avonds kreeg ik van vader de wind van voren.

IKEA

Het gebeurde precies voor mijn neus. Een man en een vrouw met een overvol en topzwaar winkelwagentje wilden niet rustig achter anderen aan het voetpad volgen maar dachten een kortere weg te nemen. Een van de wieltjes van het wagentje kwam echter vast te zitten in een putrooster en de kar was niet meer te houden. Met een flinke klap sloeg de boodschappenwagen om en de inhoud maakte kennis met de straat.

De ene mens heeft veel meer nodig dan de ander. Consumenten zijn zeer verschillend. Dat geldt zowel voor de dagelijkse levensbehoeften als voor alle andere materiële en immateriële zaken. En het heeft lang niet altijd met financiële (on-)mogelijkheden te maken maar misschien met iemands levensinstelling, zijn kijk op het leven, opvoeding of gewoonten.
Als ik sommige mensen boodschappen zie doen bij de supermarkt vraag ik me weleens af waar ze alles laten. Wat zijn ze met al die levensmiddelen en non-food artikelen van plan? "Gelukkig" zijn de wagentjes steeds beter aan deze klanten aangepast.
We kopen met z'n allen veel te veel en we bezitten ook veel te veel, dacht ik.. Maar dat geldt niet voor iedereen, moest ik mezelf meteen corrigeren.

Toen ik hem leerde kennen was hij schrijver. Niet echt succesvol maar dat vond hij geen bezwaar. Hij was niet afhankelijk van de inkomsten uit zijn werk. Hij beschikte over voldoende geld om van te leven. En dat deed hij op een bijzondere manier.
Hij was alleen. Hij reisde over de hele wereld om "kennis" op te doen en al zijn bezittingen zaten in één grote koffer. Het ene jaar zat hij een paar maanden in Sri Lanka, dan een half jaar in Noorwegen, dan een paar jaar in Nederland en dan weer een poosje in Australië. Hij woonde in een hotel, een pension of een tent. Hij huurde een appartement of hij kocht ook weleens een huis dat hij dan weer van de hand deed als hij verder trok.
Hij kocht nooit meer dan dat hij nodig had. Hij had geen eigen meubels, geen boeken, geen kunstvoorwerpen en geen auto.
Hij keek een beetje rond, dacht een beetje over de dingen na en schreef zo nu en dan iets.

Ook schoot me Harold te binnen, een ver familielid. Hij heeft een controlefunctie bij een internationale bank. Die is ook alleen. En afwisselend woont hij een half jaar in Hongkong en een half jaar in Amsterdam. Aanvankelijk gaf dat zeer veel problemen. Hij kan namelijk absoluut niet zonder zijn eigen spullen. En dat echt op een ziekelijke manier. Dan is hij hulpeloos. Dat strekt zich uit van zijn kleding tot de inrichting van zijn appartement tot de plaats van een doosje lucifers voor noodgevallen.
Zijn kleding kan hij meenemen van de ene naar de andere locatie. En voor het overige heeft een bevriend psycholoog een oplossing aangedragen. Zowel in Hongkong als in Amsterdam heeft Harold een appartement gekocht. De twee appartementen lijken wat indeling betreft heel erg veel op elkaar. En wat de inrichting betreft? In beide steden is een vestiging van IKEA, waar hij dezelfde simpele keuken en hetzelfde eenvoudige meubilair heeft kunnen kopen.
Trouwens, die internationale bank heeft onlangs een grote vestiging in Bodrum geopend. En er doen al jaren verhalen de ronde dat er ook een zaak van IKEA zal komen.

Vuurwerk

Als we op zomeravonden rustig op ons terras zitten te genieten van de sterren en de maan, luisterend naar de geluiden uit de natuur, kan het zo maar gebeuren dat we plotseling opgeschrikt worden door hevige knallen alsof er met kanonnen geschoten wordt.
Even later kunnen we dan meestal wel zien wat er aan de hand is. Ergens in de omgeving, vaak aan het strand in de buurt van Bodrum of een van de andere grote badplaatsen, wordt vuurwerk afgestoken. De hemel wordt opengebroken door het licht van brandende chemicaliën.
In het toeristenseizoen zijn we regelmatig getuigen van een dergelijk schouwspel. Meestal is het niet erg grootschalig en na een minuut of tien keert de rust gelukkig wel weer terug. Als de wind onze kant op staat kunnen we enige tijd later nog eventjes genieten van de brandluchten en dan is het weer voorbij. In het zomerseizoen kunnen we bijna wekelijks wel enkele vuurpijlen een poging zien doen de hemel te bereiken. Oorspronkelijk, voor zover bekend ongeveer vanaf de tiende eeuw in China, had het afsteken van vuurwerk een religieuze betekenis. En in sommige landen heeft het afsteken van vuurwerk tijdens de jaarwisseling nog steeds de bedoeling de goden gunstig te stemmen en voorspoed af te smeken. Maar het meeste vuurwerk is tegenwoordig een spectaculaire licht- en geluidshow bij een of ander evenement of bij een bijzondere gebeurtenis.

Jaarlijks worden er overal op de wereld van die vuurwerkshows gehouden ter vermaak van het grote publiek, waarbij vuurwerkkunstenaars hun kunsten vertonen met licht, rook en beweging.
Bij nationale feestdagen en tijdens de jaarwisseling wordt over de hele wereld misschien wel voor miljarden euro's aan vuiligheid de lucht in geschoten. Als kind in Nederland ben ik wel naar het vuurwerk op Koninginnedag wezen kijken maar vond het toen al matig. Later heb ik vuurwerk altijd gemeden. Maar enkele jaren geleden zag ik op tv een vuurwerkshow die ik zeer spectaculair vond.
Toen o.a. Istanbul in 2010 cultuurhoofdstad van Europa werd was er een enorm vuurwerk boven de Bosporus. Zo iets had ik nog nooit gezien. Ik vond het indrukwekkend. In kranten werd wel geklaagd over de kosten (gigantisch), de afterparty van zwavellucht en restanten die nog dagenlang Istanbul vervuilden maar men was toch ook trots. Turkije deed niet onder voor de rest.

Hoe het gebruik van vuurwerk in Turkije bij wet geregeld is weet ik niet. De veiligheidsvoorschriften die gehanteerd moeten worden ken ik niet. Of er een vergunningenstelsel bestaat en of vuurwerk alleen door gekwalificeerd personeel afgestoken mag worden is me ook niet bekend. Er zal zeker regelgeving bestaan. Ik ben twee keer bij het afsteken van vuurwerk aan het strand van Bodrum aanwezig geweest. Een keer als afsluiting van een driedaags huwelijksfeest en een keer bij de te water lating van een jacht. Ik hield mijn hart vast. Bij het feest was geen sprake van een afzetting. Iedereen kon pal naast de af te steken vuurpijlen gaan staan.
Op een mooie voorjaarszondagmorgen zaten mijn vrouw en ik ergens aan het strand. We lazen een krantje dronken een kopje koffie. We namen een duik. En we wandelden even een eindje langs het strand. Verderop was een scheepswerf. Van de medewerker van het restaurant hadden we gehoord dat er die middag een schip te water gelaten zou worden. Ik was benieuwd hoe dat er aan toe zou gaan. Alles werd in gereedheid gebracht. De helling geprepareerd, vlaggen opgehangen, ballonnen opgeblazen. Een man was bezig hier en daar een paar dozen met vuurwerk op te stellen, op enkele tientallen meters van de scheepshelling.
Het was een groot houten jacht, dertig meter lang, prachtig gelakt. En toen de tijd van de tewaterlating aangebroken was, ging het weliswaar allemaal iets minder vlot en soepel dan verwacht, maar op een gegeven moment kwam er toch beweging in. En onder het geloei van de scheepshoorn, op het moment dat het schip het water raakte, werden er vuurpijlen afgestoken.
En toen zag ik het zo maar (in mijn gedachten) gebeuren. Een van de pijlen kwam niet ver genoeg de lucht in, draaide wat hulpeloos rond en verdween brandend in de kajuit van het schip.

Waterallergie

"Water is niet goed voor je, daar plassen de vissen in." Dat was een van de vele uitspraken van mijn vader die ik me kan herinneren.
Hij had natuurlijk gelijk. Drinkwater, leidingwater maar ook mineraal- of bronwater is over het algemeen niet voor consumptie geschikt als het niet eerst gereinigd is.
In Turkije wordt ontzettend veel flessenwater gebruikt. Het leidingwater heeft een bijsmaak en schijnt niet altijd betrouwbaar te zijn. En zo is het ook in andere landen waar de kwaliteit van het leidingwater te wensen over laat.
In West-Europese landen is het gebruik van flessenwater in handzame halve liters een gewoonte geworden. Maar daar is het het gevolg van marketing. Het is een lifestyleproduct geworden. Kraanwater is te gewoon.
Er is heel veel onderzoek gedaan naar de kwaliteit van bronwater of mineraalwater en er zijn tegenstrijdige berichten over verschenen. Het blijkt dat er zich vaak restanten van allerlei stoffen in dat flessenwater bevinden. Bij een onderzoek in Turkije, vorig jaar, bleven van een dertigtal soorten slechts twee soorten buiten alle verdenking.

Een kennis van me was een enorme tuinliefhebber. Hele dagen bracht hij er in door. Hij had een grote tuin met een groentenkas, een bloemenkas, een vijvertje, een schuurtje voor zijn perfect onderhouden gereedschap, een hok met een keukentje, een grasveldje met een zithoek en het geheel volledig omzoomd met een wekelijks gesnoeide beukenhaag.
Hij was vroeg gepensioneerd bij de grote vaart vanwege gezondheidsproblemen. Hij had hoge bloeddruk, hartklachten, hij was een beetje doof en het lopen ging ook niet helemaal jofel meer. Daardoor kwam hij, behalve voor een enkele boodschap af en toe, nauwelijks zijn huis en tuin meer uit. Al zijn tijd stopte hij in zijn tuin die er dan ook fantastisch bij lag. Zijn voorkeur ging uit naar het werk in groentetuin en groentekas. In de omgeving had hij een zekere faam opgedaan met zijn producten.
Zijn vrouw bemoeide zich niet echt met de tuin. Ze kwam meestal niet verder dan de kruidenafdeling als ze wat nodig had voor het eten. En regelmatig kwam ze even wat bloemen plukken voor een vaasje op de keukentafel.
Iedere morgen om een uur of zeven na een kopje thee en een beschuitje met jonge kaas, verdween hij de tuin in. "Ik ben achter," riep hij steevast. Om een uur of tien riep zijn vrouw hem voor een kopje koffie, om twaalf uur gebruikten ze gezamenlijk de lunch en om een uur of vier een glaasje vruchtensap van vruchten uit eigen tuin uiteraard. Koffie en thee mocht hij volgens zijn huisarts niet hebben en vruchtensap was eigenlijk ook te zoet. Maar hij moest iets drinken om zijn behoorlijke hoeveelheid medicijnen mee weg te spoelen die hij anders niet weg kreeg. "En voor drinkwater ben ik allergisch," gromde hij altijd.
Ik had wel gehoord dat sommige mensen huiduitslag, eczeem of jeuk krijgen van lang douchen of zwemmen. Maar drinkwaterallergie was me niet bekend. Ik achtte het niet onmogelijk.

Jaren later hoorde ik dat de man overleden was en kwam ik erachter wat hij werkelijk had bedoeld met zijn waterallergie. In zijn tuin bleek hij namelijk op verschillende plaatsen een fles jonge jenever te hebben staan waar hij regelmatig van proefde. Ook sterke drank mocht hij van de dokter niet hebben maar daar trok hij zich kennelijk niets van aan.
Zijn vrouw wist ervan. Ze wilde het niet zien. Daarom kwam ze ook nooit verder in de tuin. Ze liet hem maar zijn gang gaan. Ze hield hem niet tegen.
Op een middag toen ze hem voor de lunch riep, kreeg ze geen antwoord. Hij kwam niet opdagen. Ook niet na herhaald roepen. Nu ging ze toch maar even kijken. Ze liep eerst naar de groentekas maar daar kon ze hem niet ontdekken. Ze vond hem, voorover in de vijver, met de fles nog in zijn hand geklemd.

Parabel

U weet vast wel wat een hoornaar is. Dat is een wespensoort. En niet zo maar eentje, maar echt een gigantische wesp, vergeleken met de wespen die we gewend zijn in onze tuin, in onze limonade en 's winters als overwinteraar in de schuur of in onze slaapkamer.
De hoornaar is een centimeter of 4 lang. En ziet er zeer indrukwekkend uit.
Er doen heel veel spectaculaire berichten over het beest de ronden. Waarvan de meest opvallende wel is dat de hoornaar een paard zou kunnen doodsteken. Vandaar misschien de Turkse naam eşek arısı, ezelsbij. Het gif van de hoornaar is iets anders van samenstelling dan dat van andere wespen of bijen. En de steek schijnt meer pijn te doen. Ook kan het zo zijn, maar daar is geen wetenschappelijk bewijs voor, dat mensen die sowieso allergisch voor wespensteken zijn, iets meer last van de steek van de hoornaar zouden hebben dan van andere wespen.
Er wordt ook vaak gezegd dat de hoornaar veel agressiever zou zijn. Maar daar zijn zelfs geen aanwijzingen voor. Ze zijn niet echt dol op zoet en vallen je dus ook niet lastig.
Het is een sociale wesp waarvan het nest meestal tussen de 500 en de 1000 bewoners bevat.
Er wordt wel verondersteld dat ze vijandig worden als je dicht bij hun nest komt. Maar toen ik enkele jaren geleden met vrienden de meterkast van een huis, waar die vrienden belangstelling voor hadden, opentrok en er een wolk eşek arısı naar buiten dreef, gebeurde er niets.
In de pers verschijnen wel eens verhalen van mensen die door grote hoeveelheden hoornaars zouden zijn aangevallen. Maar dat is nooit te verifiëren geweest.

Wespen zijn nooit mijn grote vrienden geweest. Ik vind ze te opdringerig. Ze verstoren 's zomers je zondagmiddagrust. En ze zijn vervelend als ze je steken. Als je bv. een blikje bier drinkt en er net voor je een slokje wilt nemen een wesp in het gaatje is afgedaald, heb je zo een dikke lip.
Hoornaars waren vroeger tamelijk algemeen voorkomend in Nederland. Tegenwoordig leven ze in bepaalde delen van het land maar hun leefgebieden breiden zich wel weer uit. Rondom Bodrum in Turkije komen ze veel voor maar ik heb nog nooit een agressieve hoornaar of eşek arısı meegemaakt. Die Turkse hoornaar ziet er trouwens net als meer dieren die ik uit beide landen ken wel ietsjes anders uit.
Tegenover mensen zijn ze dus tamelijk onschuldig. Wel zijn ze vijandig tegen andere wespensoorten en insecten. Een voordeel daarvan is dat als je een nest van de hoornaar in je omgeving hebt, andere wespen zich niet graag zullen laten zien. En als je op je platje of je terras achter je huis wespen of andere insecten vindt met afgebeten kop kan dat heel goed het werk van de hoornaar zijn.
In tegenstelling tot andere wespen die zodra het donker begint te worden hun nest opzoeken, blijft de hoornaar ook 's avonds actief en soms hoor je hem langs brommen.

Ik moet eerlijk zeggen dat de overtrokken verhalen over de hoornaar mij ooit met vooroordelen tegenover het beest hebben opgezadeld. En toen ik merkte dat er achter mijn huis, waar ik aan de gevel een vleermuizenkolonie had, een hoornaar af en toe naar binnen en naar buiten vloog, wilde ik voorkomen dat zij (de koningin) daar ging nestelen. Op een avond pakte ik de tuinslang met pistoolmondstuk en spoot de hoornaar met een krachtige straal naar beneden. Zij viel op de grond, doornat en kon even niet opvliegen. Ik vermorzelde het beest. Later ben ik veel meer over het dier te weten gekomen. En ik schaam me nu nog steeds voor mijn daad.

Het 1000-jarig rijk

Bij de geboorte van de mens gaat ook meteen de achteruitgang van het menselijk lichaam beginnen. Sommige organen zijn volgroeid en kunnen er niet beter op worden. Maar bv. heel hoge frequenties worden al snel niet meer door ons gehoororgaan geregistreerd.
Andere organen zijn nog niet volgroeid of werken nog niet perfect. Maar mankementen worden snel gediagnosticeerd en in veel gevallen verholpen. Er vindt een verdere ontwikkeling plaats en de mens groeit naar volwassenheid.
Op een gegeven moment komt voor iedereen de zichtbare veroudering in beeld. Letterlijk. In de spiegel zien we de eerste rimpels en vlekjes. Veel mensen lijden daar onder.
De schoonheidsindustrie vaart er wel bij. Of het nu gaat om diëten, sportscholen, gezonde voeding, operaties of transplantaties er gaan kapitalen in om. Zowel vrouwen als mannen laten hun gezicht liften, laten hun rimpels weghalen of hun huid verzorgen.
"Ik vind het gewoon niet mooi staan," is denk ik het meest gehoorde argument om zich tegenover de buitenwacht te verontschuldigen. Maar, helaas je kan proberen de zaken uit te stellen, eraan ontkomen doe je niet. Want tegen ouderdom is nou eenmaal niets te doen. Of toch wel?
OK je kan een aantal organen vervangen, als die voor handen zijn. Maar daar is een grens aan. Je kan toch niet alle organen, alle botten, alle weefsel, vezels en vellen bij iedereen herplaatsen.

Volgens gerontoloog De Grey van de universiteit van Cambridge zijn er wel degelijk mogelijkheden. In zijn visie kan de mens in de toekomst wel duizend jaar oud worden.
Het belangrijkste daarbij is dat celschade gerepareerd wordt voordat die ziekmakend kan worden. De veroudering zal dan langzamer gaan dan het herstel door medische ingrepen. Door toepassing van alle moderne technieken zoals klonen, stamceltransplantatie, gentherapie, stamceltherapie en immuunsysteem behandeling zou de ouderdom "genezen" kunnen worden. De eerste mens die 150 jaar zal worden is al geboren en binnen afzienbare tijd zijn we in staat die leeftijd heel veel op te rekken. Aldus De Grey.
Voor we het zo ver laten komen is het misschien wel verstandig daar eens goed over na te denken of we dat wel willen. Stel dat het zou kunnen. Mensen overlijden niet meer. De wereld raakt erg snel vol want er komen wel steeds kinderen bij. Mag iedereen zo oud worden? Wie wel en wie niet? Moeten we een lootje trekken? Mogen mensen zich niet meer voortplanten? Is onze huidskleur of intelligentie of onze portemonnee bepalend?
Nee, de politiek en de ethiek hebben daar geen antwoord op. Wetenschappers zullen het niet kunnen laten hiermee te experimenteren en ze zullen dit misschien wel mogelijk maken. Het klonen van mensen is niet toegestaan. En dit?

Op een warme zomeravond zitten er twee mannen, van zo te zien middelbare leeftijd, gezellig te kletsen op een bankje in de schaduw van een prachtige plataan. Zegt de een: "Betovergrootvader, gefeliciteerd met uw verjaardag. Hoe oud bent u nu precies geworden?"
"Gisteren exact achthonderdzesennegentig," antwoordt de aangesprokene.
"Een respectabele leeftijd betovergrootvader," reageert de eerste.
"Maar jij dan mijn jongen," vraagt de betovergrootvader aan zijn achterkleinzoon, "jij bent toch ook niet meer een van de jongsten?"
"Dat valt wel mee hoor," besluit de achterkleinzoon, "ik moet nog zeshonderdvierendertig worden!"

Rosé

Sommige verschijnselen kunnen soms jaren later weer opnieuw in de belangstelling komen te staan. Sommige dingen komen weer terug. Zo is er sommig kinderspeelgoed, dat jaren geleden populair was en plotseling uit het zicht verdween, dat opeens zo maar een revival meemaakt. Bv. als een of andere tienerster zich er mee laat zien.
Zo zag ik enige tijd geleden plotseling de hoelahoep weer verschijnen nadat ze weer eens in een videoclip te zien waren geweest.
Een ander speelgoedje was de jojo. Plotseling bleken er weer wedstrijden en kampioenschappen georganiseerd te worden.
Afgelopen jaren waren de bordspelen immens populair. Vandaag de dag is de ouderwetse tol weer terug op de schoolpleinen.

Mijn moeder zei vaak: "Zie je wel alles komt weer terug." Ze had het dan niet over speelgoed maar over de mode. Moeder was heel modebewust en hield alle nieuwigheden bij. Ze maakte zelf heel veel kleding en vond altijd dat ze met haar tijd meeging. "Oh," zei ze dan, "zo'n pieddepoulletje had ik toen en toen ook al. En zo'n gestreept pakje heb ik twintig jaar geleden nog voor mijn zus gemaakt. En zo'n 'pasje' heb ik ooit voor het jasje van mijn moeder gebruikt."

l'Histoire se répète, is een uitspraak die vaak in verband wordt gebracht met de Franse revolutie maar zeer waarschijnlijk van Niccolo Machiavelli uit ongeveer 1500 afkomstig is. De Italiaanse filosoof/politicus was er van overtuigd dat politieke verschijnselen zich telkens weer min of meer vergelijkbaar voordeden.
De uitspraak is algemeen geworden en betekent nu niets anders dat 'zoiets' ,en dat kan op alle terreinen zijn, op 'zoiets' van vroeger lijkt.
Een jonge jongen staat voor de kinderechter. Hij is aangehouden nadat hij op heterdaad betrapt werd bij een inbraak in een school. Ontkennen heeft geen enkele zin. De rechter moet op een gegeven moment, nadat hij voor de laatste maal het dossier met daarin de familieomstandigheden waaronder de jongen is opgevoed heeft doorgebladerd, tot zijn uitspraak komen. En hij verzucht refererend aan gebeurtenissen met betrekking tot de vader van de jongen: "l'histoire se répète."

In de 70-er jaren van de vorige eeuw was rosé een zeer populaire wijnsoort. We hadden vaak een Portugese soort in huis in van die mooie donkere flessen. De naam herinner ik me niet. Eigenlijk heb ik het altijd een drankje gevonden dat het net niet had. Te weinig wijn. Te veel limonade. Te dun en te weinig body. Maar populair was het zeker. Bij de productie wordt de schil van de blauwe druif vroegtijdig uit het sap gehaald waardoor de typische kleur behouden blijft. In Frankrijk soms wijn met een uienkleur genoemd.
Natuurlijk nooit echt weggeweest, maar de laatste jaren mag rosé zich weer opnieuw over bijzondere aandacht verheugen. Koel of gekoeld een populaire drank bij de maaltijd.

Mijn broer woonde in Rotterdam. Het verhaal speelde inderdaad in de 70-er jaren. Samen met vrouw en vrienden zaten ze in een Turks restaurant. Bij de maaltijd wilden ze graag een glas rosé drinken. Laat dat nou niet aanwezig zijn. Maar dat was geen probleem. Mijn broer dacht nog dat de ober even naar de buurman zou gaan om daar een fles te lenen. Maar nee, hij kwam terug met een grote glazen karaf en een fles rode en een fles witte wijn. En hoewel het bij de productie in Frankrijk verboden is om rode en witte wijn te vermengen, had de ober daar geen boodschap aan. Hij ontkurkte de twee flessen. Goot de inhoud bij elkaar in de karaf en presenteerde zijn eigen rosé.

Zinloos geweld

Op een poster over natuureducatie stonden lieveheersbeestjes.
In sommige landen zou het geluk brengen als er een lieveheersbeestje op je hand landt. Je zou aan het aantal stippen op de rugschilden kunnen zien hoe lang het nog duurt voor je de ware liefde zal ontmoeten.
Er zijn honderden soorten lieveheersbeestjes en het aantal stippen kan behoorlijk variëren. Ik meen dat het 7-stippelig lieveheersbeestje de meest voorkomende soort is. En als zo'n diertje op je landt kan je het ware geluk dus over 7 dagen, en als dat niet gebeurt, over 7 maanden, en als er dan nog niets gebeurd is, over 7 jaar tegenkomen. De Turkse naam is in dit geval erg toepasselijk: uğur böceği, gelukskever.
Wel kan het vinden van het geluk op deze manier eventueel vervelende consequenties hebben. In België is het bij koninklijk besluit verboden lieveheersbeestjes te doden, te bejagen, te vangen of in gevangenschap te houden, ze levend of dood te vervoeren, ze te verhandelen en nog veel meer.

In het Nederlands taalgebied bestaan wel 100 (dialect-)namen voor het dier. En vrijwel allemaal zijn het verkleinwoorden. 'Lieveheerbeest' wekt andere associaties dan 'lieveheersbeestje' en dat geldt bv. ook voor 'kapoen' i.p.v. 'kapoentje'. En 'hemellam' klinkt ook heel anders dan 'hemellammetje'. Ze zijn zo nietig en schattig.
Als je het diertje van je hand wilt pakken laat het meestal in een reflex een geel goedje achter. Kleverige vloeistof. Het is een alkaloïde, een stof die vijanden af moet schrikken. Het schijnt onaangenaam te ruiken, bitter van smaak te zijn en veel aanvallers laten dan ook meteen weer los als ze het proeven. Ook omdat het toxisch effect heeft en vrij snel werkt.
Toch heeft het lieveheersbeestje ook vijanden die zich er niets van aan trekken en graag een gestippelde vriend willen verschalken.
Lieveheersbeestjes verzamelen zich vaak voor de winter in groten getale in kieren en naden van huizen of tussen raam- of deurstijlen. In het voorjaar komen ze weer te voorschijn en als ze dan pech hebben worden ze meteen door een op de uitkijk zittende kopmees te grazen genomen. Ik heb het vaak waargenomen en de mees schijnt absoluut geen last van de alkaloïde te hebben.
Het lieveheersbeestje roept bij veel mensen vertederende, beschermende gevoelens op. Het is niet voor niets het symbool tegen zinloos geweld geworden (in Nederland). Maar in de mensen- en dierenwereld is niets zoals het lijkt. Lieveheersbeestjes voeden zich vooral met luizen die op planten leven. Ze jagen op blad- of schildluizen en daarvan kunnen ze er per dag wel tussen de 50 en 100 aan.
Ook de larven van de vriendelijk ogende kevertjes doen al vrolijk mee en daarom worden sommige soorten door tuinders graag in hun kassen uitgezet. De Aziatische soorten die in West-Europa geïmporteerd zijn voor tuinbouwexperimenten of onbewust doordat ze met landbouwproducten zijn meegekomen schijnen veel agressiever te zijn. In dit geval schijnt het middel dan weer erger te zijn dan de kwaal want ze eten ook hun soortgenoten op en bedreigen de inheemse soorten.

In de krant zag ik de volgende kop staan: "Meedogenloze moordenaars, keiharde killers." Het bleek niet over een afrekening binnen het criminele vastgoedcircuit te gaan, en ook niet over de werknemers van de Mexicaanse drugskartels. Nee, het ging over .....

Boottocht

Heel veel mensen zullen tegen mij zeggen dat ik er niets van begrijp. En misschien hebben ze gelijk. Mijn kijk op deze zaak is voor veel mensen die aan de ene kant staan niet te verteren. Maar het gaat mij er niet om een keuze te maken tussen goed en fout, ene kant en andere kant. Ik probeer de zaak van een afstand te bezien en dan zijn er ontzettend veel dingen die mij verbazen. En dan zal ik de impact wel niet zien, of ik zal de betekenis onderschatten, of ik zal zekere groepen in de kaart spelen, of ik zal de ene kant veroordelen en de andere bevoordelen. Dat zal dan wel.

Ik denk dat het januari vorig jaar was, 2010 dus, dat ik voor het eerst van de plannen hoorde. Het leek mij toen een aardige, vrolijke, vredelievende actie te kunnen worden. Een actie die de wereld er weer opnieuw op zou attenderen dat er sprake was van een zeer groot probleem waarbij tegen allerlei afspraken gezondigd werd en waar men misschien tamelijk gemakkelijk iets aan zou kunnen doen.
Ik ben geen actievoerder maar hier kon ik toch wel positief tegenover staan.
Nee, niet tegen de walvisvangst.
Ook niet tegen zeehondenslacht.
Niet de genetische manipulatie van onze voedingsgewassen.
Nee, het was de Gazavloot die mijn aandacht kreeg.
Proberen de blokkade van de Gazastrook vanuit zee te doorbreken om misschien Israel en Hamas ervan te overtuigen dat ze nu eindelijk iets aan dit probleem moesten doen.
Naïef? Vast wel. Maar misschien ....
Ik ging me er meer in verdiepen en kwam tot de ontdekking dat die mensen van de IHH die de leiding van de tocht zouden hebben, laat ik ze moslimbroederschap noemen, wel eens een andere agenda zouden kunnen hebben dan de humanitaire vredesmissie probeerde duidelijk te maken.
Israel verklaarde dat de vredesvloot koste wat kost gestopt zou worden. Volgens de akkoorden van Oslo uit 1993 zouden ze daar alle recht toe hebben. Ze noemden het protest een provocatie van een verkapte extreem Islamitische terreurgroep die de confrontatie zocht.

Ik ging natuurlijk niet mee. Veel te link. En bovendien houd ik er niet van een aantal dagen met veel mensen opeengepakt te zitten.
Het vervolg is bekend. Eind mei ging de vloot op weg en het kwam tot een ingreep van de Israëlische marine waarbij 9 doden vielen.
Veel verhalen kwamen los. Er waren wapens aan boord van de schepen gesmokkeld. De IHH mensen zouden sowieso de wapens hebben opgepakt. En ze werden gefinancierd met medeweten van minister-president Erdoğan, die hiermee zijn positie in de Arabische wereld zou willen versterken. Hamas zag het als publiciteit maar zou niet van plan zijn iets aan de situatie in de Gazastrook te willen veranderen. Zoveel verschillende motieven en belangen.

Dit jaar moet er een nieuwe vredesvloot varen. Of het ervan komt is de vraag. De vloot moet deze keer uit Griekenland vertrekken, maar de Griekse autoriteiten werken niet bepaald mee.
Turkije en Israel zijn op dit moment geen vriendjes. Turkije wacht hoogstwaarschijnlijk tevergeefs op verontschuldigingen van Israëlische kant voor het incident.
De Griekse premier Papandreou en minister-president Netanyahu van Israel zijn bij elkaar op bezoek geweest. Israel zoekt een nieuwe NAVO-partner in de buurt nu het met Turkije niet meer goed lijkt te komen. Griekenland zoekt financiële steun in crisistijd en wil graag nieuwe wapensystemen aanschaffen.

In de Israëlische pers stond dat van de 5 vakantiegangers die voorheen Turkije bezochten, er nu 2 naar Griekenland gaan. Er wordt beweerd dat de reizen gesubsidieerd worden.

Heel veel mensen zullen tegen mij zeggen dat ik er niets van begrijp. En ....

Ezelswaardigheden

Op de hoofdweg naar Bodrum reed ik achter een zwarte Mercedes. Plotseling kwam er een grote SUV achteruit een parkeerstrook uit. De chauffeur voor me kon niet uitwijken omdat op de baan ernaast andere auto's reden. De beide auto's raakten elkaar net. De auto voor me kwam abrupt tot stilstand en ik moest een soort noodstop maken. Uit de auto voor me sprong de chauffeur, een vrouw, naar buiten zonder verder maar ergens op te letten. Ik hoorde haar te keer gaan.
"Eşşoğlueşşek," schreeuwde ze, " kan je niet uit je doppen kijken?" Ik denk dat dat het vervolg was en daarna kwam er nog het een en ander.
En, ja hoor, dacht ik het niet, twee auto's uit Istanbul met een 34 nummerbord.

Over Turken wordt vaak beweerd dat ze wat heetgebakerd en opvliegend zijn. Dat zal ik niet ontkennen, maar mij is juist opgevallen dat de mensen hier zich over het algemeen juist vrij rustig en behoorlijk correct tegenover elkaar gedragen.
Agressieve uitbarstingen met veel schelden en vloeken heb ik in alle jaren dat ik hier ben slechts een enkele keer meegemaakt.
Op televisie in allerlei series en ook in confrontaties tussen politici wil men zich nog wel eens laten gaan en is men soms wat opgewonden. Dan wordt er wel het een en ander weggepiept.
Bij jongeren zijn dit vaak de eerste woorden die men in een vreemde taal aangeleerd krijgt. Scheldwoorden, vloeken, dubbelzinnigheden en beledigingen wil men elkaar graag bijbrengen. Ik ben op wat latere leeftijd hier komen wonen en niemand voelde de noodzaak mij dat soort taalgebruik te onderwijzen. En omdat het me niet interesseert, ken ik het niet echt.
Ik heb de indruk dat er op straat, in het verkeer en ook in de winkels in het zomerseizoen iets meer loskomt dan in de winter. Maar dat zou volgens mij heel goed kunnen komen doordat er dan veel stadsmensen uit Istanbul, Ankara en İzmir op het schiereiland vertoeven en die lijken wel een iets korter lontje te hebben dan de vaste bewoners.
In veel van de tirades en scheldpartijen, en volgens mij is dat een wereldwijd verschijnsel, worden dan vaak dierennamen gebruikt om het ongenoegen te ventileren. De dieren kunnen zich toch niet verdedigen.
En in het hierboven genoemde incident was dat de ezel. Met 'ezelsveulen' zou je het scheldwoord kunnen vertalen waarmee de vrouw van start ging. Niet echt grof en vrij algemeen gebruikt.

De ezel wordt heel vaak als dom, koppig, lui en onverzorgd afgeschilderd. Het beest is altijd onderwerp van vervelende gezegdes, lijdend voorwerp in spelletjes, kwetsende parabels en onaardige moppen. Ezels worden als lastdier gebruikt, overal op de wereld mogen toeristen op hun rug tochtjes maken. In de bergen van Marokko, op Kreta, in Italië, op Curaçao , ja overal. Ze moeten rondjes lopen in de mallemolen, optreden in het circus, mensen vermaken in de dierentuin en op de kinderboerderij.

 

Het beestje zou eigenlijk veel meer gewaardeerd en gerespecteerd moeten worden. Het is een intelligent dier, dat heel erg voorzichtig is. Genoegen neemt met weinig. Een groot uithoudingsvermogen heeft en vergevensgezind is en tot enorme prestaties in staat is.
En er ook altijd mensen geweest die het dier wel waardeerden. Zo was het een rijdier voor Sancho Panza, de knecht van Don Quichot. Nasreddin Hoca schijnt meer van zijn ezel dan van zijn vrouw gehouden te hebben.. De ezel was een symbool voor de Democratische Partij in de VS. Het dier was onderwerp van prachtige schilderijen.
En niet te vergeten reden zowel Jezus als Mohammed op een ezel.

Taalver(k)wikkelingen

In een publicatie las ik een stukje over een chirurg die op heel knappe, professionele wijze een Turks zadel had gerepareerd. Een Turks zadel wordt ook wel een deken genoemd over de rug van een paard die gebruikt wordt in plaats van een leren zadel. Vaak wordt hier nog op die manier gereden. Het was zeker iemand met als hobby paardrijden die de deken netjes had gerepareerd. Met naald en draad omgaan had hij tenslotte geleerd als chirurg.
Maar het klopte niet met de rest van het verhaal. Tot ik me uit mijn studietijd herinnerde dat het Turks zadel ook een holte in de schedelbasis is achter de neusrug waar de hypofyse in ligt. Toen ik het geplaatst had begreep ik de publicatie beter. Het was dus een ander soort reparatie geweest waar de man zich mee beziggehouden had.

Ik moet een jaar of zeven acht geweest zijn. Ik stond met mijn vader langs de kant van de weg waar een groot muziekkorps voorbij kwam. Ik denk dat er ook andere familieleden bij waren maar dat herinner ik me niet. Een van de mensen uit het korps maakte bijzondere indruk op me. Hij had een enorme trommel dwars voor zijn buik hangen en hij maakte met beide armen grote bewegingen. In zijn handen een paar flinke knotsen die hij af en toe met veel spektakel over de trommel liet kruisen en waarmee hij met zijn harde klappen een behoorlijk kabaal maakte.
"Dat is de Dirkse Trom," hoorde ik mijn vader door al het lawaai heen zeggen. Ik had pas het boek van Dik Trom, die eigenlijk Dirk heette, gelezen. En het leek me een heel passende naam. De trom van Dirk. Jarenlang heb ik niet beter geweten dan dat het de Dirkse Trom was. Tot ik er veel later pas achterkwam dat het waarschijnlijk de Jannitsaren, het Osmaanse keurkorps dat de sultan beschermde, waren die voor Mozart als voorbeeld hadden gediend voor het muziekkorps uit de opera "die Entführung aus dem Serail". Toen kwam ik erachter dat het de "Turkse Trom" was.

Misschien weet u wat 'saç kebabı' is? Neen? En 'sac kebabı' dan misschien?
Aan het strand wilde een Turkse restauranthouder zijn internationale gasten tegemoet komen en hij vertaalde op het reclamebord voor zijn etablissement de namen van de schotels. Aan de ene kant het Turks en aan de andere kant het Engels. Een medewerker van het restaurant schreef het allemaal netjes op het bord.
Ik wandelde erlangs met mijn vrouw. "Dat klopt niet," zei ze. En natuurlijk stapte mijn vrouw meteen op de man af om hem op andere gedachten te brengen. Ik hoorde niet wat ze allemaal zei. Maar hij had opdracht gekregen en hij liet het zo. Ik dacht nog dat buitenlanders wel eens aan zijn zaak voorbij zouden kunnen gaan als er haar in de kebab zou zitten. En mensen zouden wel begrijpen dat dat niet het geval zou zijn, maar het leed zou dan al geschied zijn. Alleen de echte die-hard zou natuurlijk willen weten wat hij nou eigenlijk te eten zou krijgen. Maar de gemiddelde toerist is niet zo'n avonturier en gaat liever op zeker.
Maar het allermooiste van het verhaal moet nog komen. Het recept heet namelijk niet: "saç kebabı" maar: "sac kebabı". Het Turks bleek dus niet goed te zijn. Sac kebabı is kebab bereid in een hele dunne wokachtige pan. Sac betekent vel, of dunne metalen plaat. Dus een gebraden vleesschotel met groenten en kruiden in een sac gebakken.

Een heel precaire gebeurtenis maakte ik mee toen ik pas in Turkije was. Ik was door Turkse vrienden uitgenodigd om mee naar een jubileumfeestavond van een school te gaan. Het was een feestelijke bijeenkomst waarbij het de bedoeling was dat de school via verloting en verkoping geld zou proberen in te zamelen om de schoolkas te spekken. Er werden allerhande spulletjes te koop aangeboden. Hebbedingetjes, rozen etc. Ook van de verkoop van de gebruikte consumpties ging een deel naar de school. Ik had een paar glaasjes rode wijn gedronken en na afloop van de avond wilde ik van de ober weten welk merk wijn er geschonken was. Hij haalde een fles op bij het buffet en toonde me het etiket. In grote letters stond er te lezen: Kutman.

Full English Breakfast

Het is in ieder geval interessant om te zien hoe de wereld verandert en concepten die we gebruikten om ons bestaan in te delen, leefbaar te houden en te besturen over boord gezet worden.

Op de middelbare school leerde ik ooit dat men voor het vestigen van een winkel een bedrijfsvergunning nodig had. Een winkel moest passen in het zeer gedetailleerde bestemmingsplan van een gemeente, waarin tot gek wordens toe voorschriften stonden waar men zich aan moest houden, waar wel en geen winkels gevestigd mochten worden. Er moest meen ik ook een doelgroeponderzoek of een berekening gemaakt worden om te voorkomen dat er in een dorp van 3000 inwoners geen 100 bakkers kwamen. Overlast voor de buurt moest voorkomen worden en zo waren er nog wel wat dingetjes.
Ik kwam erop toen ik over de hoofdweg bij Bodrum reed. Vorig jaar werd daar een enorm gebouw neergezet. Eén verdieping hoog met een glazen voorgevel van een meter of vijftig. Ik dacht toen aan een grote showroom voor een belangrijk automerk.
Maar nee, er werd onlangs een bouwmarkt, waarvan er overigens al een behoorlijk aantal zijn, in geopend. En als je nu door die prachtige voorgevel naar binnen kijkt zie je alleen maar stellingen staan met bouwmateriaal.
Er was eerst gebouwd, eigenlijk zonder vaste bestemming, en daarna werd een huurder gevonden.
Het vestigingsklimaat in Turkije is vrijer dan in Nederland. Natuurlijk zijn er regels en voorschriften maar de mogelijkheden zijn ruimer.
Maar op dit gebied is Nederland de laatste jaren ook drastisch veranderd. De bescherming van de burger, klant zowel als ondernemer, is veranderd. Er lijkt sprake van meer eigen verantwoordelijkheid. Het enige vestigingscriterium voor het openen van een winkel is het bestemmingsplan van de gemeente geworden. Geen winkels met gevaarlijke stoffen in een winkelstraat bv. maar 10 bakkers naast elkaar is geen probleem, 10 bloemenwinkels? Ook prima. Eerder werd daar tegen gewaakt, spreiding was noodzakelijk. Ik meen dat er alleen voor de horeca nog een vestigingsbeleid bestaat vanwege mogelijk overlast.
10 bakkers naast elkaar? Goed voor de concurrentie.
Failliet? Ja, je wilde toch zo graag!
Maar hier gaat het veel verder. En wat misschien minder leuk is voor plaatselijke middenstand is de alsmaar doorgaande bouw of verbouw van grote supermarkten. Aan de zelfde weg waar de genoemde bouwmarkt staat, staat een hypermarkt van Kipa. Deze winter werd begonnen met de verbouw van de winkel, hij werd bijna twee keer zo groot en heeft nu een afmeting van ongeveer 100 bij 100 meter, met uiteraard een enorme nieuwe parkeergelegenheid. Het is nu een 'Kipa Extra Hypermarkt' en alles is er te koop, nou ja bijna alles. Er zijn al heel veel grote supermarkten in de buurt maar de verwachting is natuurlijk dat er een markt voor is.
Daarnaast heb je het fenomeen dat er overal in de omgeving discount supermarkten worden geopend. Door een kleiner aanbod van grote merken en meer kleinere merken en het achterwege laten van gigantische reclamecampagnes plus een eenvoudig winkelconcept liggen de prijzen er ongeveer 30% lager. Discounters als Bizim, Bım en A101 openen jaarlijks meer dan 2000 winkels in heel Turkije. Ze trekken vooral klanten die niet naar de duurdere Kipa of Migros gaan. Maar helaas trekken ze ook veel klanten weg bij alle kleine bakkals en markets die je op de gekste plaatsen kan tegenkomen. Daarvan zullen er jammer genoeg de komende jaren een groot aantal uit het straatbeeld verdwijnen, vermoed ik.

Aan het strand staan de restaurants zij aan zij. Honderden meters achter elkaar. Engelse vrienden komen hier graag omdat er op veel plaatsen 'Full English Breakfast' wordt aangeboden. De prijzen variëren van 7,5 tot 18 TL. Ik heb het zelf nooit geprobeerd, maar ik weet zeker dat er geen bacon en saucijzen van varkensvlees worden geserveerd.

De kus des doods

Sommige mensen nemen enorme risico's. En nu bedoel ik geen zakelijke of financiële risico's. Nee, mensen spelen soms met hun leven.
Over het waarom en waardoor kunnen allerlei psychologische verklaringen gegeven worden en doen legio huis-, tuin- en keukenwaarheden de ronde. Minderwaardigheidscomplex, compensatie voor een saai leven, misbruik, spanning, de kick, kleinste van de klas, gepest door broers en zo zijn er nog veel meer.
Normaal probeert een mens het risico zo klein mogelijk te houden. Je gebruikt een ladder met stabilisator, je zorgt dat de banden van je auto niet te glad zijn, op de werkvloer zijn allerlei veiligheidsmaatregelen verplicht, je zorgt voor licht op je fiets, je zet een helm op als je op je brommer stapt. Dat zijn maar een paar voorbeelden van handelingen die ons niet in het ziekenhuis moeten doen belanden of die ons leven moeten doen verlengen.
Niet bij eerder genoemde personen. En ik heb het niet over jongeren die stoer verdrag vertonen zoals trainsurfen, het ‘s nachts midden op straat gaan liggen of tussen de rails gaan liggen als er en trein aankomt.

Nee ik heb het over volwassenen die bewust die risico's opzoeken en aangaan. Ze spelen met de dood. De kus des doods kan figuurlijk bedoeld worden maar ook letterlijk.
Afgelopen week werd een Engelsman dodelijk gebeten door zijn koningscobra die hij al 30 jaar verzorgde en af en toe op zijn kop placht te kussen.
Ik ben slechts één keer in mijn leven naar een circus geweest. Ik houd er niet van hoe daar met de dieren omgegaan wordt. Het was ongeveer zo:
"Hooggeëerd publiek. En dan thans zal onze wereldvermaarde dompteur, Mister Wildlife, deze uitermate gevaarlijke, deze grootste Bengaalse tijger die er in de hele circuswereld te bewonderen valt, een kus op zijn kop geven, een kus des doods," kondigde de spreekstalmeester met veel gevoel voor drama aan.
Het jaar daarop was de tijger niet meer gediend van 's mans affectie en verwondde hem levensgevaarlijk.
Ook anderen die met krokodillen worstelen of met haaien zwemmen nemen de grootste risico's en velen van hen worden vroeg of laat door een van de dieren gegrepen en soms dodelijk verwond.
Een koorddanser die over een hoog gespannen kabel tussen twee gebouwen van de ene naar de andere kant loopt of rijdt doet hetzelfde. Ook de stuntvlieger die in Polen onlangs boven water na een spectaculaire duikvlucht te laat optrok en het water raakte wist het. Maar navertellen kan hij het niet meer. Gadegeslagen door duizenden sloeg hij te pletter.
Het van een heel hoge steile bergtop afspringen in een vrije val en zo laat mogelijk je valscherm opentrekken of het op een snowboard van een onbekende sneeuwgigant afdalen, zou je met een beetje goede wil nog sport kunnen noemen. Maar ook in de sport zijn er vaak dodelijke ongelukken te betreuren. Bv. bij een afdaling in de Tour de France als een renner de bocht uit vliegt. Of bij het bergbeklimmen als het klimmateriaal afbreekt. Of bij het speedbootracen als de boot gaat vliegen en op z'n kop terecht komt. Dan vallen er soms doden.

Zelf doe ik ook aan racen. Na mijn laatste race voor de kust van Kroatië, waar ik niet geheel onverdienstelijk op de derde plaats eindigde, werd mijn boot uit het water gehaald. Er kwam een mij bekende journalist op me af die me een paar vragen wilde stellen. Het waren weer de geijkte vragen over het verloop van de race, de tegenstand, de uitslag en de mogelijke ongelukken.
"Ja, die ongelukken denk ik niet zo over na," antwoordde ik. "Als je daar iedere keer bij stil moet staan is alle plezier eraf. Maar je moet niet denken dat ik zo'n held ben hoor. Ik krijg al hoogtevrees als ik op een krant sta."
Ik pakte mijn radiografisch bestuurbare modelboot op en legde die achter in mijn auto.