Er was eens...

Ooit hadden alle volkeren in alle landen op aarde een eigen koning of keizer of tsaar of laten we zeggen een vorst. En de gewone mensen, de "onderdanen" waren, ondanks het feit dat ze vaak genoeg kritiek op hun heer en meester hadden, toch meestal wel tevreden met het feit dat ze een vorst, een "bovendaan", hadden. Men hoorde erbij als volk en de koning zorgde voor bescherming tegen andere volkeren en vorsten.
De onderdanen vonden en vinden vaak nog steeds dat het zo hoort en dat het zo goed is. Ze aanbidden of in ieder geval respecteren de vorst en ze willen het vorstenhuis niet kwijt. Ondanks corruptie, machtsmisbruik, escapades, vriendjespolitiek, fraude, belastingontduiking, misdragingen, of geldsmijterij blijft men loyaal.
Soms zijn er binnen een vorstenhuis geen nazaten meer voor de opvolging beschikbaar. Moord, ouderdom, onvruchtbaarheid, besmettelijke ziekten, broedermoord, krankzinnigheid en meer kan daarvan de oorzaak zijn. Soms ook is het volk in opstand gekomen en is de vorst verdreven. Maar vaak komt na de revolutie het berouw en wordt de vorst of een pretendent wederom op de troon gehesen.
En als men geen troonopvolger meer had creëerde men of importeerde men er wel een. Voorbeelden te over.

Adellijke families, de vorstenhuizen, boden zelfs hele landen aan om toch maar iemand geïnteresseerd te vinden om het koningschap op zich te nemen om een zekere politieke stabiliteit te creëren.
Zo werd Jean Bernadotte, een maarschalk uit het Franse leger van Napoleon in 1810 koning van Zweden met als naam: Karel XIV Johan van Zweden.
Karel van Denemarken was als Hakoon VII in 1905 koning van Noorwegen geworden.
In Griekenland werd in 1833 nadat het land zich bevrijd had van de Turkse overheersing Otto van Beieren tot koning gekroond. Hij trad af in 1862 waarna Prins Willem van Denemarken hem opvolgde.
En zo zijn er zeer veel meer voorbeelden te noemen.
Maar in sommige landen had de politiek of de bevolking genoeg van de vorstelijke spilziekte of oorlogshobby en werd het koningshuis verdreven. In bv. Frankrijk en Rusland nam men rigoureuze maatregelen om van de royalty's af te komen.
Wel gebeurde het soms dat er na enige tijd na een revolutie of opstand en verdrijving een restauratie plaatsvond en het oude koningshuis weer aan de macht kwam.
In Spanje bv. werd Juan Carlos, de kleinzoon van de verdreven koning, na de dood van de dictator Franco in 1975 benoemd tot koning.
Ook in Italië, Roemenië en Rusland werden pogingen gedaan die tot nog toe mislukten.
Zou het einde van de monarchie dan toch in zicht zijn? Of maken de tientallen troonpretendenten nog een kans op het koningschap van Mexico, de VS, Oostenrijk, Hongarije, Frankrijk etc.? Hun tijd lijkt voorbij.

Sultan is ook een vorstelijke titel, overeenkomend met koning of keizer. De laatste sultan, en ook kalief, uit de Osmaanse dynastie was Mehmet VI. En met hem kwam in 1922 eigenlijk het sultanaat in Turkije aan zijn eind.

De publieke belangstelling voor de Osmaanse dynastie lijkt in Turkije op dit moment flink aan interesse te winnen gezien het aantal boeken dat verschijnt, gezien de historische spektakelfilms en gezien de zeer populaire tv-feuilletons over deze periode. Is er sprake van heimwee naar de "goede" oude tijden?
Het laatste jaar verschenen er in binnen- en buitenlandse pers regelmatig artikelen waarin gerefereerd werd aan Erdoğan de nieuwe sultan van Turkije.
Hij werd "de nieuwe keizer van het Midden-Oosten" genoemd na zijn bezoek aan Egypte vorig jaar.
In Kemalistische kringen beweert men dat Erdoğan zich lijkt te zien als een "Osmaanse sultan" die er met zijn manier van regeren op uit zou zijn de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht te willen controleren.
Politieke tegenstanders noemen ook zijn megalomane projecten zoals spoorwegen, kanalen, vliegveld en moskee als teken aan de wand.
In 2014 zijn er in Turkije presidentsverkiezingen. Dit keer is het voor het eerst dat niet het parlement bepaalt wie de volgende president wordt maar dat deze direct door de bevolking gekozen wordt.
Naar verluidt zal Recep Tayyip Erdoğan zich voor het presidentschap verkiesbaar stellen. En de verwachting is dat hij met grote meerderheid verkozen zal worden. Een nieuw sultanaat?

Drie in één

Het was heel goed om te zien. Een vader die zijn kinderen het principe van het gescheiden afvalverzamelen probeerde uit te leggen.
Op het vliegveld van Milas-Bodrum zaten in de gloednieuwe terminal een man, een vrouw en twee kinderen van een jaar of zeven keurig te wachten. Kennelijk zat hun vakantie er op, lekker bruin en nauwelijks gekleed, en vrolijk kletsend hielden ze de schermen met vluchtgegevens nauwlettend in de gaten.
Bij een van de winkeltjes in de passage was nog iets te eten en te drinken gehaald en de kinderen genoten daar enthousiast en drukdoend van.
Naast de ingang van de corridor naar het vliegtuig (dat trouwens nog moest landen, zijn nieuwe lading vakantiegangers af moest zetten en nog schoongemaakt moest worden waarna de vertrekkers pas in zouden kunnen stappen, hetgeen trouwens de wachtenden nog volop in de gelegenheid stelde hun laatste Turkse lira's te spenderen) stonden drie tamelijk handzame afvalbakken. Een voor plastic, een voor papier en een voor overig afval.
Het jongste kind had haar chipszakje leeggegeten en vader nam haar mee naar de afvalbakken.
De gebruiksaanwijzing stond in het Turks en Engels vermeld en vader legde even precies uit waar welke bak voor diende. Het meisje knikte ijverig en zei: "Ja dat heb ik allang gezien. Er staan toch plaatjes op?"
Ze gingen terug naar hun bank en namen weer de houding aan van geduldig wachtende reizigers. Ze straalden een soort gelatenheid uit: het zit er op, we moeten helaas terug, zo is het nu eenmaal.
Totdat het jongetje even later aankondigde dat hij zijn flesje water leeg had en dat eventjes in de afvalbak zou gaan gooien.
Vader stond meteen op om met hem mee te lopen. "Ik weet het wel! Ik doe het zelf wel," beantwoordde de jongen zijn vaders actie.
"OK," zei die. Maar voor de zekerheid liep hij toch maar enkele stappen achter zijn zoon aan en hield hij scherp in de gaten of er niet per ongeluk een vergissing gemaakt zou worden. Maar nee, alles ging goed en vader hoefde niet in te grijpen.
Weer terug op de bank begon vader een heel relaas over het inzamelen van afval.
"Ja dat weet ik toch wel. Dat heb je al vaker verteld," zei de jongen.
"En op school hebben we het ook al duizend keer gehoord," vulde het meisje aan.

Net als op vrijwel alle vliegvelden reden de schoonmaakploegen af en aan met hun gemotoriseerde boenmachines. Mannen en vrouwen deden vervolgens de moeilijk bereikbare plaatsen met veger en mop. Met een spuitbus en een doek werden de ramen te lijf gegaan. En een man en een vrouw liepen met een enorme blauwe vuilniszak tussen zich in de afvalbakken langs.
Toen ze aankwamen op de plaats waar de kinderen keurig hun afval gescheiden hadden aangeboden, werden de drie bakken voorzichtig een voor een geleegd in een en dezelfde grote blauwe vuilniszak.
De kinderen waren van hun bank gekomen en stonden werkelijk met open mond naar de inzamelingsactie te kijken. Ze leken werkelijk met stomheid geslagen.
"Eh, eh" bracht de vader nog uit. Maar te verbouwereerd en te verbijsterd om in discussie te gaan, deed hij er het zwijgen toe.

Stront aan de knikker

Samen met een Turks-Nederlandse of Nederlands-Turkse vriend liep door Bodrum. Het was ontzettend druk en het verkeer stond nagenoeg vast. Er was nauwelijks een mogelijkheid om door te rijden of sneller te gaan, maar dat weerhield sommige automobilisten er niet van te claxonneren en hun medeweggebruikers op te jagen. Mensen raakten geagiteerd door de situatie, het lange wachten, de warmte en konden weinig geduld opbrengen.
En het was te verwachten. Dicht bij het postkantoor reed een personenauto achterop een bestelwagen.
 "Oh oh, dat geeft stront aan de knikker," zei ik tegen mijn vriend Erkan.
"Wat zeg je nou?" vroeg Erkan.
Hij is heel goed in Nederlands. En als hij iets niet helemaal begrijpt vraagt hij om uitleg.
"Kijk maar," antwoordde ik.
Twee mannen waren uit hun auto gestapt en vertelden wat ze van elkaar dachten.
"Oh, ik zie het al. Ruzie, probleem, vechtpartij?" veronderstelde hij.
"Precies."
"Maar waarom stront?"

Om een vreemde taal werkelijk goed te kunnen begrijpen is het noodzakelijk om met sarcasme, cynisme, humor en taalgrappen om te kunnen gaan. Zo ook met spreekwoorden of gezegden. Dat geldt natuurlijk ook voor je eerste taal. Maar je staat er meestal niet bij stil waar bepaalde gezegden vandaan komen. In een vreemde taal word je er vanzelf mee geconfronteerd omdat je meestal begint met een letterlijke vertaling. Ook al omdat je vaak niet meteen beseft dat het een spreekwoord betreft.
Tegenover Erkan gebruikte ik vaak Nederlandse spreekwoorden. Als hij ze niet kende, wilde hij altijd de exacte betekenis en herkomst weten. En met mijn eigenwijze onderwijzersmentaliteit voldeed ik maar al te graag aan zijn verzoek. We stapten een theehuis binnen en ik stak van wal.
"Knikkeren is een duizenden jaar oud kinderspel. In de middeleeuwen en ook later liepen de paarden, koeien en varkens door de steden op zoek naar eten. Midden over straat liep het open riool. En zo gebeurde het dat een knikker in de drek terechtkwam. Wie haalde hem eruit? En dat veroorzaakte dan vieze handen maar ook weleens ruzie of onenigheid.
Maar er zijn ook andere verklaringen. Knikker is een synoniem voor voetbal. En als jongen, toen voetbal nog leuk was, voetbalde ik graag. We voetbalden bij ons in het dorp vaak in een weiland. Daar hadden de dagen daarvoor vaak de koeien nog gestaan. Als dan de bal, de knikker, door de vlaai was gerold en je vervolgens de bal met je borst opving had je een bruin shirt. En bij thuiskomst kon je, afhankelijk van de stemming van je moeder, in de problemen komen."
"Ik begrijp het," zei Erkan.
"Maar er is meer," voegde ik toe. "Er is ook een speciale Turkse uitleg. De Middellandse Zee is ernstig verontreinigd. Lang niet alle zuiveringsinstallaties werken (correct). Veel rioolwater verdwijnt ongezuiverd in de zee. Knikker is ook een synoniem voor hoofd. En als je bent wezen zwemmen en je bent met je hoofd onder water geweest dan geeft dat stront aan de knikker. Als je niet meteen de douche gebruikt zal je hoogstwaarschijnlijk in de problemen komen met je huisgenoten."
"Tuurlijk joh," mompelde Erkan.
We dronken onze thee op. Het verkeer reed weer. Probleem kennelijk opgelost.

Süleyman

Achter de spiegel in de logeerkamer zijn twee gekko's gehuisvest. Als we geen gasten hebben is de kamer ook de kamer waar ik me vermaak met mijn laptop, hetgeen veel voorkomt. Vandaar dat ik de diertjes ook regelmatig kan observeren. Vooral 's ochtends vroeg als het nog schemerig is vertonen ze, net als ik, een redelijke activiteit. De rest van de dag is het te warm.
Wat ik niet kende was het geluid dat ze produceren. Het lijkt op hun naam en met hun gekef of gekwaak of hoe je het noemen kan , begroeten ze me als ik de kamer binnenkom. Niet uit angst denk ik want vaak blijven ze gewoon op de muur zitten. Soms trekken ze zich terug achter de spiegel en soms ook zitten ze elkaar achterna over de muren en het plafond waarbij ze elkaar soms hardbekkig bij hun poten grijpen.
's Avonds verschijnen ze net als ik op het terras. Bij de sponning van de terrasdeuren hebben ze een kier of een ruimte gevonden waarlangs ze zich naar buiten kunnen begeven. Veel ruimte hebben ze daarbij niet nodig. Het is een kleine soort die zich ook nog eens heel plat kan maken. Ze gaan op jacht. Lange tijd zitten ze onbeweeglijk op de muur tot er een insekt te dicht in de buurt komt. Daar doen ze zich te goed aan en de volgende morgen vind ik de keutels onder de spiegel. Wel veel keutels trouwens. Of zullen er meer gekko's achter de spiegel zitten? Op een gegeven moment zaten er wel vijf op de terrasmuur.
Bij onraad verschansen ze zich achter de opengeklapte houten luiken van de terrasdeuren tot de kust weer veilig is. Onze kat komt namelijk wel eens in de buurt en die wil uit ballorigheid nog wel eens een poging wagen om er een te grazen te nemen.
In Turkije schijnen een stuk of zes soorten voor te komen. Onze soort is denk ik een centimeter of acht tot tien groot met staart en al. Een bleke kleur, een geschubd lijfje en karakteristieke donkere kraaloogjes. Huisgekko wordt onze soort hier genoemd. Ook worden ze wel Süleymancık genoemd een oude Turkse benaming. Er wordt ook gezegd dat het dan andere hagedissen betreft. En sommige mensen maken weer geen onderscheid.
Gekko's schijnen geluk te brengen over de inwoners van het huis waarin ze te gast zijn. En in sommige landen heeft ieder huis zijn eigen huisgekko. Nuttig zijn ze ook nog want ze verorberen kakkerlakken en muggen voor zo ver aanwezig.
Ze brengen geluk maar in andere landen brengt het juist ongeluk als ze niet vanaf het moment dat je een nieuwe woning betrekt ook aanwezig zijn.

Hier in Turkije worden de gekko's bejaagd door o.a. de katslang en de ok yılanı of slanke toornslang. Beiden absoluut niet giftig of gevaarlijk maar heel veel mensen zijn er doodsbang voor. Veel mensen kennen maar een reactie: doodslaan dat beest.
Op het gevaar af dat mijn huisgenoten, die ook niet zo geporteerd zijn van deze creaturen, het na dit verhaaltje ook te weten komen nog even dit.
Voor het terras, precies voor de terrasdeuren van de logeerkamer, is een groot bloemperk van een speciale soort pelargonium (ıtır). En daar, tussen de planten, heb ik enkele keren een ok yılanı zien wegglijden. Het is een in verhouding tot zijn pinkdikte een tamelijk lange slang van ongeveer anderhalve meter.
Gisteren zag ik de slang voor de terrasdeur. Vanochtend was het stil.... achter de spiegel.

Diabetes

Diabetes mellitus oftewel suikerziekte is een aandoening die wordt gekenmerkt door een herhaaldelijk voorkomende verhoogde bloedsuikerwaarde.
Bij deze stofwisselingsziekte is het lichaam niet in staat voldoende energie uit glucose te halen vanwege afwezigheid van of problemen met de lichaamseigen stof insuline.
De precieze oorzaak van de ziekte is nog steeds niet bekend. Wereldwijd wordt er heel veel onderzoek gedaan naar de ziekte zelf maar ook naar alles rondom diabetes.
Zo worden o.a. onderzoeken gedaan naar verbanden die zouden bestaan tussen aan de ene kant de ziekte en de bijwerkingen van medicijnen en aan de andere kant mogelijke hersenschade, dementie, depressiviteit, evenals ongecontroleerd en agressief gedrag.
Ik vroeg me af wat minister-president Recep Tayyip Erdoğan van Turkije ertoe bewogen heeft om de rechtszaak tegen de vier Israëlische militairen voor hun betrokkenheid bij de entering van de Mavı Marmara, het vlaggenschip van de Gaza hulpvloot, in mei 2010 door te laten zetten. Op 29 mei 2012 werd duidelijk dat de vier door een Turkse rechtbank beschuldigd worden van "moord op monsterlijke wijze" en "marteling".
Een VN rapport noemde de blokkade legaal. Maar sprak wel over excessief en onredelijk geweld door de Israëlische militairen. De Israëlische regering heeft geen excuus aangeboden.
In mei 2009 kwam Erdoğan in conflict met Shimon Peres in Davos. En sindsdien zijn de betrekkingen tussen de twee landen alsmaar verslechterd. Erdoğan liet een aantal keer in niet misteverstane woorden en agressief overkomende repliek weten dat hij geen vriend meer was van Israël. En na het incident met de Mavi Marmara waarbij negen Turkse activisten om het leven kwamen, werden allerlei samenwerkingsverbanden, vooral op militair terrein, verbroken. Harde woorden, dreigementen, maar verder gebeurde er weinig. Gelukkig.

Ook in het conflict met Frankrijk over de Armeense kwestie leverde Turkije meer geschreeuw dan wol. Natuurlijk waren er de voor de publieke opinie bedoelde strubbelingen met ambassadeurs en economische dreigementen maar weer gebeurde er weinig.

Onlangs na de kwestie met het door Syrië neergehaalde Turkse gevechtsvliegtuig sprak hij weer hele grote woorden en kondigde een passende reactie aan. Er werden troepen, tanks en afweergeschut naar de grens gestuurd maar er gebeurde gelukkig verder niets.

De positie van Erdoğan in het Midden-Oosten en de Arabische wereld lijkt door deze en nog een aantal vergelijkbare incidenten aardig verzwakt de laatste tijd. Syrië was vorig jaar nog een bondgenoot en Israël was een bevriende natie. Ook het "verkopen" van het Turkse politieke model in de landen van de Arabische lente lukte niet echt.
Het Turkse thuisfront lijkt heel weinig te zien in buitenlandse militaire ondernemingen. De interne Koerdische kwestie kost nog steeds veel jonge levens en lijkt ook nog niet snel tot een einde te komen.

In november 2011 werd Erdoğan geopereerd. Hij was korte tijd uit de roulatie. Meteen dienden zich allerlei scenario's aan. Vooral vanwege het feit dat er geen openheid werd gegeven over de aard van zijn gezondheidsprobleem. Er werd druk gespeculeerd en gesuggereerd dat het om darmkanker zou gaan. Er stond zelfs een artikel in een krant waarin hem nog maar een kort leven werd beschoren. Dit was hopelijk voor hem meer wens dan werkelijkheid.
Maar er werd in sommige kringen vermeld dat Erdoğan in ieder geval nog te kampen zou hebben met een andere aandoening. Er zou sprake zijn van een vorm van diabetes.