Stront aan de knikker

Samen met een Turks-Nederlandse of Nederlands-Turkse vriend liep door Bodrum. Het was ontzettend druk en het verkeer stond nagenoeg vast. Er was nauwelijks een mogelijkheid om door te rijden of sneller te gaan, maar dat weerhield sommige automobilisten er niet van te claxonneren en hun medeweggebruikers op te jagen. Mensen raakten geagiteerd door de situatie, het lange wachten, de warmte en konden weinig geduld opbrengen.
En het was te verwachten. Dicht bij het postkantoor reed een personenauto achterop een bestelwagen.
 "Oh oh, dat geeft stront aan de knikker," zei ik tegen mijn vriend Erkan.
"Wat zeg je nou?" vroeg Erkan.
Hij is heel goed in Nederlands. En als hij iets niet helemaal begrijpt vraagt hij om uitleg.
"Kijk maar," antwoordde ik.
Twee mannen waren uit hun auto gestapt en vertelden wat ze van elkaar dachten.
"Oh, ik zie het al. Ruzie, probleem, vechtpartij?" veronderstelde hij.
"Precies."
"Maar waarom stront?"

Om een vreemde taal werkelijk goed te kunnen begrijpen is het noodzakelijk om met sarcasme, cynisme, humor en taalgrappen om te kunnen gaan. Zo ook met spreekwoorden of gezegden. Dat geldt natuurlijk ook voor je eerste taal. Maar je staat er meestal niet bij stil waar bepaalde gezegden vandaan komen. In een vreemde taal word je er vanzelf mee geconfronteerd omdat je meestal begint met een letterlijke vertaling. Ook al omdat je vaak niet meteen beseft dat het een spreekwoord betreft.
Tegenover Erkan gebruikte ik vaak Nederlandse spreekwoorden. Als hij ze niet kende, wilde hij altijd de exacte betekenis en herkomst weten. En met mijn eigenwijze onderwijzersmentaliteit voldeed ik maar al te graag aan zijn verzoek. We stapten een theehuis binnen en ik stak van wal.
"Knikkeren is een duizenden jaar oud kinderspel. In de middeleeuwen en ook later liepen de paarden, koeien en varkens door de steden op zoek naar eten. Midden over straat liep het open riool. En zo gebeurde het dat een knikker in de drek terechtkwam. Wie haalde hem eruit? En dat veroorzaakte dan vieze handen maar ook weleens ruzie of onenigheid.
Maar er zijn ook andere verklaringen. Knikker is een synoniem voor voetbal. En als jongen, toen voetbal nog leuk was, voetbalde ik graag. We voetbalden bij ons in het dorp vaak in een weiland. Daar hadden de dagen daarvoor vaak de koeien nog gestaan. Als dan de bal, de knikker, door de vlaai was gerold en je vervolgens de bal met je borst opving had je een bruin shirt. En bij thuiskomst kon je, afhankelijk van de stemming van je moeder, in de problemen komen."
"Ik begrijp het," zei Erkan.
"Maar er is meer," voegde ik toe. "Er is ook een speciale Turkse uitleg. De Middellandse Zee is ernstig verontreinigd. Lang niet alle zuiveringsinstallaties werken (correct). Veel rioolwater verdwijnt ongezuiverd in de zee. Knikker is ook een synoniem voor hoofd. En als je bent wezen zwemmen en je bent met je hoofd onder water geweest dan geeft dat stront aan de knikker. Als je niet meteen de douche gebruikt zal je hoogstwaarschijnlijk in de problemen komen met je huisgenoten."
"Tuurlijk joh," mompelde Erkan.
We dronken onze thee op. Het verkeer reed weer. Probleem kennelijk opgelost.