Probleemoplossend

Tot de grote groente-exporteurs van de wereld behoren Mexico, China, Spanje en de Verenigde Staten. Maar de allergrootste groenteboer die er bestaat is al jarenlang Nederland.
Volgens het Productschap Tuinbouw voerde Nederland in 2010 meer dan 4,6 miljard kilo groenten uit ter waarde van ruim 4,2 miljard euro.
De meest geëxporteerde groenten zijn uien (1,4 miljard kilo), tomaten (0,9 miljard kilo) en daarna komen paprika's en komkommers.

Turkije heeft zich de afgelopen vijfentwintig tot dertig jaar ontwikkeld van een agrarische samenleving tot een geïndustrialiseerde/technologische. De economische vooruitgang is in een stroomversnelling gekomen en de plaats op de wereldranglijst van grootste economieën is met tientallen plaatsen verbeterd. Helaas is die verbetering niet iedereen ten goede gekomen. En daar ligt volgens mij een van de oorzaken van de huidige problemen in het land.
Van de 1000 grootste Turkse bedrijven zijn er geloof ik maar 3 in het oosten van het land gevestigd. Sommige analisten beweren dat 20% of meer van de bevolking onder de armoede grens leeft. Het gemiddeld aantal jaren onderwijs ligt tussen de zes en zeven jaar. Het westen van het land is veel welvarender dan het oosten.
Turkije is veranderd van een agrarische samenleving naar een diensten- en industriële maatschappij. En volgens veel economen en analisten zouden er grote structurele veranderingen en een nieuw belastingsysteem nodig zijn om een verdere economische groei te realiseren.
En het zal verre van eenvoudig en wellicht zelfs onmogelijk zijn om de technologische ontwikkeling van de landen in Azië bij te houden en om ook nog eens met ze te kunnen concurreren.
Op het gebied van de voedsel voorziening is Turkije altijd selfsupporting geweest. Er werd voldoende voedsel geproduceerd in de land- en tuinbouw en de veeteelt om de eigen bevolking te bedienen. Maar een probleem is nu dat het bevolkingsaantal nog steeds groeit en de land- en tuinbouw door de kleinschaligheid en verwaarlozing van landbouwgronden en onvoldoende gebruikmaking van bevloeiing problemen krijgt met dat selfsupporting zijn. En het gevolg daarvan is dat steeds meer producten geïmporteerd moeten worden.
Een uitgebreide hervorming van het landbouwbeleid lijkt noodzakelijk. Er zijn jonge arbeidskrachten genoeg, de gemiddelde leeftijd van de bevolking ligt onder de 30 jaar, er is voldoende areaal, er is genoeg zon, er is voldoende (ontzilt zee-) water voor bevloeiing voor handen, er zijn voldoende (buitenlandse) investeerders, er zijn 99 vliegvelden in gebruik en er is een afzetmarkt van 7 miljard consumenten. Voldoende mogelijkheden om de armere delen van het land wat meer welvaart te verschaffen.
Afgelopen vrijdag was ik op de groente- en fruitmarkt markt. Dertig of veertig kramen vol kleurige, geurende, verse producten. Eerst een rondje maken. Kijken wat er allemaal is. Men heeft zo zijn voorkeur, hier koopt men dit en daar koopt men dat. En na een half uurtje, een twintigtal lira's lichter maar met twee volle grote tassen keerde ik terug naar huis.
En na afloop van mijn marktbezoek was het me weer absoluut duidelijk. Nederland mag dan de grootste groenteboer van de wereld zijn, maar de tomaten, paprika's en komkommers van de Turkse groenteboer zijn wel veel lekkerder.

Schijtlijster

Achter het huis op mijn terras zat ik wat financiële paperassen door te nemen. Lekker in de Turkse ochtendzon, kopje koffie, alles in orde. Vanuit mijn ooghoek zag ik plotseling iets bewegen in de wilde vijfbladige wingerd die over een afstand van een meter of veertig over de afscheiding van onze tuin groeit. Een klimplant die ook in Nederland groeit maar het hier in het zuiden van Turkije fantastisch doet. Het lijkt soms op woekeren. Oorspronkelijk afkomstig uit Noord-Amerika wordt de plant hier Amerikan sarmaşık, Amerikaanse klimop genoemd. Het was herfst en de bladeren van de plant waren al behoorlijk rood gekleurd. De enorme hoeveelheid bessen begon al aardig donkerblauw te worden.

Met z'n tweeën waren ze. Twee merels. Mannetjes. 's Winters als ze hun territorium niet hoeven te verdedigen verdragen de mannetjes elkaars nabijheid wel, de rest van het jaar absoluut niet. Ze deden zich tegoed aan de nog niet helemaal rijpe bessen. Ik denk dat ze even kwamen testen of het al oogstseizoen was. Merels zijn hier nog tamelijk schuwe vogels en zeker geen stadsvogels. Mijn telefoon ging en weg waren ze.

De merel vind ik een van de mooiste vogels die er bestaat. En dan vooral het volwassen mannetje met zijn zwarte kleed en zijn oranje snavel. Waarom weet ik niet. De andere lijsterachtigen zoals bv. kramsvogel, koperwiek of lijster vind ik ook mooi maar die gewone huis – tuin- en keukenvogel vind ik het mooist, die karatavuk (zwarte kip). Uren, ja dagen heb ik naar merels gekeken, hun gedrag bestudeerd en van hun zang genoten.

• Een merel landt op het gazon. Hij staat met schuine kop te trappelen en plotseling doet hij een aanval op een worm die zo dom is aan de oppervlakte te komen. Het is een hele grote dikke worm die zich niet gewonnen wil geven. Een gevecht volgt waarvan de uitslag al bij voorbaat vaststaat. De merel zal de worm verschalken maar die geeft zich niet gewonnen. De worm wordt langer en langer, dunner en dunner en dan verliest hij de grip op de grond en schiet de kop van de merel omhoog.
• Of er loopt een kat door de tuin die naar de zin van de merel iets te dicht bij het nest komt. De merel slaat alarm en roept, maakt stampij en moppert tot de kat verdwenen is. Soms gaat de merel over tot de aanval. Hij maakt een duikvlucht scheert over de indringer, die in elkaar krimpt en vergeet dat ie de vogel eigenlijk gewoon zou kunnen pakken. Dan landt de vogel en gaat op een afstandje tegenover de kat staan en maakt zich twee keer zo dik door zijn veren op te zetten. Hij loopt verder en herhaalt zijn actie. De kat volgt toch enigszins nieuwsgierig en wordt zo bij het nest weggelokt.
• Of als het mannetje in het voorjaar hoog in een boom zijn territoriumlied te berde brengt kan geen andere vogel hem overtreffen. Soms is er een tweestrijd gaande met een soortgenoot een eindje verderop en ze weten dan van geen ophouden. Als hij alleen is en je imiteert hem gaat hij je als concurrent beschouwen en bindt de strijd met je aan.
• De merel is een alleseter. Insecten, zaden en vooral vruchten. In mijn tuin had ik een appelboom staan met enorm grote onregelmatige vruchten. De notarisappel heet die oude uit de gratie geraakte soort. Zeer geschikt als moesappel. Maar de boom droeg zoveel vrucht dat er vaak valfruit voor de vogels bleef liggen. Merels aten hun buik rond en de vrucht leeg zodat alleen de schil overbleef.
• Mijn grote terras was overgroeid met de ranken van een oude wijnstruik. Honderden kilo's kleine blauwe druiven kwamen er ieder jaar aan. Goed, die merels mochten er ook wel wat van hebben en ze maakten gretig gebruik van mijn merellievendheid. Schrokken deden ze. Kauwen doen ze niet, maar omdat de druiven niet al te groot waren hadden ze absoluut geen moeite om ze heel door te slikken.
• Naast de pergola stond een oude vuurdoorn. Daar nestelen merels graag in omdat hun nest tamelijk goed beschermd is door de vlijmscherpe lange stekels aan de plant. Maar de vuurdoorn heeft ook mooie en kennelijk heerlijke bessen in de herfst en de winter. Die bessen vinden ze nou weer het lekkerste als er een keertje nachtvorst is geweest. Er is mij verteld dat dan het oxaalzuur in de bessen dat voor een bittere smaak zorgt en ook niet zo goed voor de maag is dan door chemische reactie verdwijnt.

Terug naar mijn Turkse merels. Ook de bessen van de wilde wingerd bevatten oxaalzuur. En als ze hier op nachtvorst moeten wachten kan het nog even duren voor ze aan de dis kunnen. Maar misschien hebben Turkse merels een sterkere maag en minder problemen met hun spijsvertering.

Toekomstvisie

En, ja hoor. Je kon er natuurlijk gif op innemen. Het was te verwachten. Zoals het overal op de wereld gebeurt na een ramp van wat voor soort dan ook, kwam er plotseling na de aardbeving in de provincie Van in Zuidoost-Turkije een groots plan uit de hoed van de regering om te trachten in ieder geval de gevolgen van dergelijke rampen te minimaliseren.
Je kan zeggen dat daar niets mis mee is en dat het een goede zaak is. Natuurlijk, maar ook nu blijkt weer overduidelijk dat de politiek en de politici altijd achter de feiten aanlopen. Calamiteitenpolitiek. Aan een toekomstvisie, een lange termijnplanning lijkt het vrijwel altijd te ontbreken.
Het maatregelen nemen of in ieder geval het afkondigen daarvan na om het even welke ramp is uitermate populair want het geeft de politicus het imago van een daadkrachtig optredend leider te zijn. De maatregelen kunnen op steun van grote delen van de bevolking rekenen.
Ingrijpende maatregelen vooraf, als verzekering voor een betere of veiliger toekomst kosten niet alleen geld maar vooral stemmen en die maatregelen blijven dus vaak maar achterwege.
Noem maar op: op het gebied van terrorismebestrijding; gevolgen van klimaatverandering; de financiële wereldcrisis; overstromingen; aardverschuivingen; nucleaire ongelukken; tsunami's of gezondheidsrisico's, altijd maatregelen achteraf. Een visie ontbreekt of wordt in ieder geval angstvallig verborgen gehouden.

Het Turkse landelijke vernieuwingsproject houdt in dat er een door de staat gesteund plan uitgewerkt en daarna uitgevoerd moet worden om veilige en duurzame huizen te bouwen met oog op de altijd aanwezige mogelijkheid van een aardbeving.
Van alle 19 miljoen huizen in Turkije zou bijna de helft in aanmerking komen voor versterking of herbouw. Tijdens die werkzaamheden moeten miljoenen inwoners elders ondergebracht kunnen worden. De eerste schattingen gaan ervan uit dat daar minstens $ 250 miljard mee gemoeid zou gaan.
In de bouwwereld en de wereld van onroerendgoedhandelaren werd zeer enthousiast op de plannen gereageerd: meteen beginnen en geen tijd verloren laten gaan. In die kringen wordt zelfs uitgegaan van een investering van $ 1.000 miljard als ook Istanbul onder handen wordt genomen.
Uit onderzoek blijkt dat de meeste ingestorte huizen in Van en omgeving gebouwd zijn na de aardbeving van 1999 rond İzmit waarbij 17.000 mensen om het leven kwamen. Bij de bouw van deze huizen werden veiligheidsregels en bouwvoorschriften stelselmatig omzeild.

Na de ramp van augustus 1999 is er uit belastingen en internationale donaties een bedrag van $ 20 miljard beschikbaar gekomen om de slachtoffers te helpen. Volgens een rapport van de Kamer van Accountants in Istanbul uit 2009 konden slechts $ 6 miljard in de boeken teruggevonden worden die gebruikt waren voor hulp aan slachtoffers. En $ 14 miljard was spoorloos.
De na de ramp speciaal toegevoegde belastingen werden opgelegd bij de aanschaf van mobiele telefoons, binnenlandse vliegtickets, auto's, bij onroerend goed transacties etc. Sommige belastingen zijn nog steeds van kracht. Het geld zou gebruikt worden voor herstelwerkzaamheden en verbeteringen van scholen, ziekenhuizen en wat dies meer zij. Daarvan zou slechts 10% zijn gerealiseerd. De regering kan niet duidelijk maken waar het grootste deel van al dat geld gebleven is. Het is waarschijnlijk aan andere budgettaire zaken uitgegeven. Dat mogen we dan tenminste nog hopen.

Schrijnend is het dat het nu lijkt alsof de economische belangen van de bouwwereld en het land belangrijker zijn dan de bescherming van mensenlevens.

De nazaat

Iedere keer als ik op een archeologische vindplaats kom, en dat gebeurt vrij regelmatig, blijf ik me verbazen over het feit dat mensen destijds in staat waren tot het bouwen van die gigantische tempels en andere bouwwerken. Ik weet dat het kon en er is ook heel veel bekend over hoe het kon. Maar toch blijft het me bezighouden.
Er werd gebruik gemaakt van een enorme hoeveelheid mankracht en er bestonden allerlei hulpmiddelen en bouwtoestellen. Maar het blijft voor mij "onmogelijk". Het blijft wonderbaarlijk te zien hoe tientallen tonnenzware steenblokken op tientallen metershoge muren of pilaren geplaatst waren.
Uit onderzoek en reconstructies is wel duidelijk geworden dat de oude Grieken al in de 6e eeuw v. Chr. over de eerste hijskranen beschikten die d.m.v. een katrolsysteem en een lier in staat waren zware lasten op te hijsen.
De klassieke tempels werden opgebouwd uit steenblokken die wel 15 ton zwaar waren. In sommige gevallen werden voor nog zwaardere lasten ook nog sleephellingen gebruikt waarbij heel veel arbeiders nodig waren. Maar de hijswerktuigen werden dusdanig verbeterd dat nog zwaardere steenblokken in de constructies verwerkt konden worden. Later bij de Romeinen werden zelfs steenblokken van meer dan 100 ton voor de bouw van de tempels gebruikt.
Nog later ontwikkelde zich hieruit de hijslier en de treklier maar het principe van het af- en oprollen van een kabel om een trommel bleef intact.
Hetzelfde systeem werd gebruikt om op scheepshellingen boten uit het water te trekken. Scheepshellingen bestonden in de oudheid natuurlijk ook al. Maar het op het strand of op de oever trekken van een boot is natuurlijk nog veel ouder en het zou heel goed kunnen dat hiervoor al vroeg in de menselijke geschiedenis de eerste hulpsystemen ontwikkeld werden.

Ik maakte een wandeling langs de zee in een kleine baai ergens in de buurt van Bodrum. Op een gegeven moment ging ik even op een uitstekende rotspunt zitten om over de zee uit te kijken. Er voer een enorme tanker voorbij en in de verte zag ik een aantal vissersboten.
Er kwam een auto het strand op rijden. Een oude pick-up met in de achterbak een partijtje ongeregeld balkhout en een paar zware ijzeren staven of buizen.
De auto stopte en een al wat oudere man stapte uit. Hij stak op z'n dooie gemak een sigaretje op en keek eens oplettend in het rond alsof hij een speciale plaats zocht. Hij opende de achterklep van de laadbak en haalde een zaag, een hamer, een beitel en zo te zien een zak grote draadnagels van verschillend formaat tevoorschijn. Hij legde alles netjes naast elkaar op de achterklep van de wagen.
Ik had geen idee wat hij daar nou mee van plan was maar ik vermoedde dat het niet veel bijzonders zou kunnen zijn en ik hervatte mijn wandeling.
Toen ik een uurtje later terugkwam waren de man en zijn auto verdwenen. Maar op de plaats achtergelaten stond een vernuftig geconstrueerde, koud op elkaar gespijkerde stellage met een rechtopstaande lier. Gebruikt om een klein bootje dat op het strand lag uit het water te trekken.

Vaar wel

Een belangrijk doel van een gevangenisstraf, naast uiteraard gewoon de straf, kan zijn het vergroten van een succesvol terugkeren in de maatschappij.
Ergens tussen Marmaris en Antalya aan de Middellandse Zee staat een kleine gevangenis met licht regime. De gevangenen zitten straffen uit van enkele maanden tot hooguit twee jaar. De gedetineerden zitten voor relatief lichte vergrijpen zoals winkeldiefstal of inbraak. En er zijn zeker geen gewelddadige of wapengevaarlijke criminelen onder de bajesklanten.
De Turkse gevangenissen hebben terecht een zeer slechte naam. In sommige komt marteling nog voor. Ook onderling geweld op de slaapzalen is geen uitzondering. Maar op sommige plaatsen gaat het wat vriendelijker toe. Niet overal maar met name in de gevangenissen met licht regime worden gestraften in de gelegenheid gesteld productieactiviteiten te verrichten om zo wat geld te verdienen voor hun thee, sigaretten en andere versnaperingen. Zo ook hier.

Op het strand stond een boot op houten schragen, zorgvuldig en vakkundig gestut. Een motorboot van een meter of acht, met een kajuit en een met waterdichte stof overkapt achtergedeelte. Een soort rondvaartboot.
Dagelijks werd er met zes gedetineerden aan gewerkt. Eerst werd de boot nagenoeg kaal gemaakt met schraapstaal en schuurschijf. Verder gestript. Alle metalen onderdelen werden verwijderd en totaal blank geslepen. De zware dieselmotor werd er met een kraanwagen uit getakeld en op een metalen bok gezet.
Van september tot eind mei zou er aan gewerkt worden door dezelfde zes mannen onder toezicht van één en soms twee bewakers, af en toe geassisteerd door een botenbouwer en een scheepsmonteur. En dat alles ging in een heel gemoedelijke sfeer. Er was regelmatig tijd voor een glaasje thee en een rookpauze.
Het werk vorderde gestaag. Alles werd opnieuw in meerdere lagen verf gezet. De motor werd gereviseerd en weer teruggeplaatst. Er kwam nieuwe bekleding en de binnenkant van de kajuit werd weer in de blanke lak gezet. En tot slot werd er een nieuw kombuis gemonteerd.
En de boot was inderdaad eind mei zo ver klaar dat er een dag voor een proefvaart gereserveerd werd. De boot werd met de kraan weer in het water gelaten .
Het vervolg zag ik voor me. De zes mannen, dit keer wel samen met de twee bewakers, gingen aan boord. De motor startte bij het eerste contact en liep als een zonnetje. Er werden foto's gemaakt en de directeur van de penitentiaire inrichting kwam eenieder behouden vaart wensen.
De zee was heerlijk rustig. Er scheen een genoeglijk voorjaarszonnetje en iedereen was trots en enthousiast over het resultaat. In het nieuwe kombuis werd thee gezet en iedereen zat heerlijk onder het afdak uitsloverige verhalen te vertellen hoe ze het karwei toch maar geklaard hadden.
Toen de boot enkele uren later nog niet terug was en men geen telefonisch contact kon krijgen werd er groot alarm geslagen. De piloot van een haastig ingezette politiehelikopter zag enige tijd later de boot drijven.
Er was niemand te zien, geen teken van leven. Een van de agenten werd in de boot neergelaten en vond in de kajuit de twee overmeesterde en met hun eigen handboeien vastgeketende bewakers.
Van de zes gedetineerden ontbrak elk spoor.

Illuminati

Er zijn mensen die in allerlei gebeurtenissen een complot of samenzwering menen te herkennen. Ze hebben daar gedachten over die voor een verklaring moeten zorgen. Een complottheorie is dat eigenlijk. Er is geen sprake van een objectief complot, en die bestaan zeker, maar men heeft vage aanwijzingen, tekens, vermoedens of ideeën om verschijnselen te verklaren, om wat houvast te krijgen in oncontroleerbare situaties.
Een kind dat niet uitgenodigd wordt voor een kinderfeestje denkt dat andere kinderen de gastvrouw opgestookt hebben.
Als een jongen tijdens een voetbalwedstrijd niet in het spel betrokken wordt verdenkt hij zijn teamgenoten van afspraken.
Een man wordt ontslagen en verdenkt een aantal collega's van samenspannen.
En zo zijn er veel voorbeelden te vinden in het dagelijks leven. Maar natuurlijk ook heel veel in nationale en internationale verwikkelingen.
Bekende voorbeelden zijn: de moord op Pim Fortuyn; de Bende van Nijvel; het Zionisme; de moord op president Kennedy en ga maar door.
Het stramien is altijd hetzelfde. Een gangbare verklaring voor een gebeurtenis wordt in twijfel getrokken. Aanvankelijk lijken er wel aannemelijke aanwijzingen of bewijzen te zijn maar op een gegeven moment zijn die op, de objectieve bewijsvoering stokt en er blijven alleen onverifieerbare feiten over om de theorie te onderbouwen.

In Turkije is in 1992 de Internationale Humanitaire Hulporganisatie (İHH) opgericht. Niet te verwarren met de Duitse en Nederlandse IHH's.
De Turkse İHH wordt in verschillende westerse landen gezien als een radicaal islamitische organisatie met banden met Hamas, Al Quida en de Taliban.
Ze zou met haar werk ondersteunende werkzaamheden verrichten vermomd als hulporganisatie. Ze heeft aan veel internationale hulpacties bijgedragen zoals in Bangladesh, Pakistan, Kenia, Ethiopië, Djibouti en Somalië.
Daar tegenover staat dat de Turkse autoriteiten een inval bij de İHH gedaan hebben waarbij wapens, explosieven en handleidingen om bommen te maken gevonden zouden zijn.
De Turkse regering wordt ook op een andere manier met de hulporganisatie in verband gebracht. Ze zou de NGO financieel ondersteunen en faciliteiten ter beschikking stellen. Het konvooi naar de Gazastrook in mei 2010 was voor een belangrijk deel door de İHH georganiseerd en vertrok met een Turks vlaggenschip en veel aanhangers vanuit een Turkse haven.
In de VS wordt in de pers regelmatig onderzoek geëist naar de banden van Erdoğan met de İHH.
Maar behalve de veronderstelde eventueel zelfs financiële steun van de Turkse regering krijgt de organisatie ook steun van de Internationale Moslimbroederschap waaruit Hamas en de Al-Gama'a al-Islamiyya zijn voortgekomen
Dat Erdoğan contact heeft met de Broederschap is bekend. Hij is zelf naar Egypte en Tunesië geweest en heeft vertegenwoordigers gesproken. De Broederschap heeft op een gegeven moment het geweld afgezworen en noemt zich een gematigde islamitische beweging die in Egypte naar een democratische rechtstaat wil. Erdoğan heeft zijn best gedaan het "Turks model" te promoten.
In Tunesië schijnt hem dat goed gelukt te zijn. De zusterpartij van de Moslimbroederschap, de Ennahda, die de grootste partij in Tunesië zal zijn na de verkiezingen heeft verklaard naar een systeem te willen vergelijkbaar met het "Turks model".
De complottheorie achter dit alles is dat Erdoğan naar een nieuwe orde wil in het Midden-Oosten, en misschien dan nog geen Nieuwe Wereldorde, maar wel een waarin Turkije de machtigste speler wordt. Sultan Erdoğan.

Een nieuwe jurk

In Istanbul kom je tegenwoordig steeds meer vrouwen tegen gekleed in lichaamsbedekkende kleding. Ieder jaar zie je meer meisjes en vrouwen met hoofddoeken. Vrouwen in abaya en nikab heb ik me laten vertellen. Boerka's heb ik slechts een enkele maal gezien. Vaker zie je de chador.
De laatste keer op Schiphol heb ik er speciaal op gelet. En omdat het op een internationale luchthaven waar het een komen en gaan is van mensen uit alle landen en delen van de wereld zie je mensen in allerlei, voor westerse begrippen, vreemde kleding. Moslima's in jilbaab, khimar, al amira, shayla en hijab. En ook in de straten van de grote steden zie je wel vrouwen in dit soort kleding.
Eigenlijk waren me de exacte verschillen tussen al die kledingstukken nooit zo opgevallen. Ik vind het niet belangrijk of iemand nou islamitische kleding of westerse kleding draagt. Het gaat erom of iets leuk staat. En verder moet iedereen het zelf weten wat hij of zij aan zijn of haar geraamte trekt.
Maar toen enkele jaren geleden de discussie losbarstte over het boerkaverbod wilde ik toch wel graag weten waar men het nu eigenlijk over had.

Boerka: een lichaams- en gezichtsbedekkend kledingstuk uit één stuk dat alleen een gazen opening voor de ogen heeft.
Chador: een gewaad uit één stuk dat het lichaam bedekt maar het gezicht vrij laat.
Khimar: een grote hoofddoek tot op het middel, vastgemaakt onder de kin.
Jilbaab: een lichaamsbedekkende mantel met een voorsluiting die de handen en het hoofd vrij laat.
Hijab: een eenvoudige hoofddoek.
Nikab: een sluier voor het gezicht dat het gebied rond de ogen vrij laat.
Shayla: een lange rechthoekige hoofddoek die om de nek geslagen wordt en en met een speld vastgemaakt wordt.
Al amira: de uit twee delen bestaande hoofdbedekking van een strakke kap en een lossere hoofddoek erover.
Abaya: lichaamsbedekkende bovenkleding waarbij alleen een strookje bij de ogen open is.

Zappend door de honderden kanalen die we hier in Turkije via de schotels de huiskamer binnenkrijgen, kwam ik op een modekanaal terecht. Ik ben niet geïnteresseerd in mode en normaal zou ik dan ook snel verder zoeken. Maar nu zag ik op de catwalk een aantal modellen lopen in islamitische kleding. Wat ik zag waren volledig lichaamsbedekkende kledingstukken, soms gecombineerd met hoofddoeken en handschoenen.
Soms van effen stoffen, en dan meest blauw of zwart, maar soms ook van prachtig gekleurde maar meestal gedekte tinten. Het lijkt me voor een modeontwerper niet eenvoudig om een spectaculaire show voor het voetlicht te brengen. Gebonden aan de sharia en zonder gebruik te mogen maken van heel fel gekleurde of transparante stoffen lijken de mogelijkheden me tamelijk beperkt. En elk jaar een nieuwe zomer- en wintercollectie is, veronderstel ik, helemaal ondoenlijk.
Modeshows met islamitische kleding worden overal gehouden, ook in de grote modecentra als Milaan, Parijs en Madrid. Er zijn zelfs speciale boerka modeshows.

In Afganistan legden een aantal vrouwen na het verdrijven van de Taliban hun boerka af. Maar het laatste jaar begint de invloed van de Taliban weer belangrijk toe te nemen. Veel vrouwen nemen het zekere voor het onzekere en trekken weer een boerka aan.
In de grote steden van Afganistan zoals Kabul en Herat zijn modewinkels waar alleen maar boerka's verkocht worden. De winkels hangen vol met alleen maar de bekende, hemelsblauwgekleurde, rond het gazen gezichtgedeelte enigermate geborduurde, lichaamsbedekkende kleding.

Een vrouw komt in de winkel en de mannelijke verkoper vraagt waarmee hij haar van dienst kan zijn. De klant wil graag een boerka aanschaffen. De verkoper wil een boerka uit het lange rek met identieke blauwe kledingstukken halen.
"Nee, nee," zegt de vrouw, "die daarnaast graag."

Soldaatje spelen

Als vrienden of bekenden uit Nederland tegen mij zeggen dat ze Turkije wel een erg militaristisch land vinden bedoelen ze daar niet iets positiefs mee. Militaristisch en militarisme zijn twee begrippen die in West-Europa over het algemeen een negatieve lading in zich bergen. En als we militarisme omschrijven als een voorliefde voor o.a. uniformen (ook voor kinderen), wapens, vlaggen, medailles, heldenverering, bevelen en gehoorzamen, dan komt Turkije wat mij betreft zeker voor die kwalificatie in aanmerking.
Het volgende voorbeeld wil ik noemen. Op een dag als 19 mei, de dag die gezien wordt als het begin van de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog in 1919, komen bovengenoemde uitingsvormen allemaal aan bod.
Ik heb de herdenkingsbijeenkomst enkele keren bijgewoond en ik was verbijsterd. Schoolkinderen paraderen in formatie onder muzikale begeleiding van trommels door het stadion waar de herdenkingsbijeenkomst plaatsvindt. Ook paraderen er soldaten terwijl hoge militairen en politici de parade afnemen. Kleine kinderen in militair uniform lopen in de optocht mee. Honderden vlaggen wapperen aan alle kanten. Historici beweren dat de latere president Mustafa İsmet İnönü dergelijke manifestaties in 1932 op een reis naar het Italië van Mussolini en het Rusland van Stalin gezien heeft en ze daarna later in Turkije heeft ingevoerd.
Volgens veel moderne Turken past deze jaarlijkse herhaling op deze schaal en vooral op deze manier niet meer in het huidige, democratisch wordende Turkije. Zij stellen dat de mentaliteit moet veranderen en dat politici daar een actieve rol in moeten spelen.
Een schrijnend voorbeeld vind ik dat bij een begrafenis van een militair die in actie gesneuveld is, kleine kinderen, peuters zelfs, aanwezig zijn in militair uniform.

Het Turkse leger is één van de grootste permanente legers ter wereld. Binnen de NAVO is meen ik alleen het leger van de VS groter. Het defensieapparaat bestaat uit meer dan een miljoen mensen waarvan 800.000 in actieve dienst. Op de ranglijst van modernste, best geoutilleerde legers staat het in de top 5.
En als we dan het agressieve taalgebruik van bv. minister-president Erdoğan zien in binnenlandse en vooral buitenlandse spanningsvolle aangelegenheden kan ik het jammer genoeg alleen maar eens zijn met de bewering dat Turkije een militaristisch land is.

Het overtuigen van je tegenstanders middels geweld is beslist nog een overblijfsel van de mens als biologisch wezen. Leven en overleven. En het kan best zijn dat dat nog in ons zit.
In de VS en in Europa hebben heel veel mensen er een hobby van gemaakt om veldslagen uit de Tweede Wereldoorlog of de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog of de Romeinen tegen de Gothen en wat al niet meer op locatie in historische kostuums na te spelen, reenacting wordt dat genoemd. Ik zie me zelf daar niet aan meedoen maar dat er minder slachtoffers bij vallen is een feit en als het helpt? In Turkije ken ik dergelijke manifestaties niet. Misschien een idee?
Maar het allereenvoudigste is natuurlijk het naspelen van Waterloo of Galipolu of welke slag dan ook gewoon thuis in de huiskamer op een grote tafel met tinnen soldaatjes. Dan vallen er zeker geen doden of gewonden.

Het einde nadert, Griekenland onder water.

Ja, het begint er toch steeds meer op te lijken dat het eind van Griekenland in zicht komt. Met hoge snelheid en volgens velen onafwendbaar wordt het duidelijk dat aan een faillissement niet meer ontkomen lijkt te kunnen worden. In plaats van dat door hulp van Europa de druk van de ketel gehaald zou kunnen worden, wordt de spanning alleen maar opgevoerd en laten de nieuwste ontwikkelingen en cijfers zien dat de toestand eigenlijk nog veel ernstiger is dan men tot nu toe had aangenomen.
De eerste berichten over een dramatische toestand van de financiële situatie van het land dateren al uit 2004. Toen was al duidelijk dat Griekenland de hand lichtte met de Europese boekhoudkundige regels. De bereidheid en eensgezindheid binnen de EU om destijds meteen handelend op te treden ontbrak vanwege politieke situaties in de andere landen en tot op de dag van vandaag blijven interne politieke verhoudingen in vooral de grote landen een daadkrachtige aanpak parten spelen.
Vanaf 2007 wordt in de financiële wereld al geroepen dat Griekenland failliet gaat en dat het niet meer te redden valt. Maar kan een land eigenlijk wel failliet gaan? Technisch gesproken ligt het bij een land volgens mij wel anders dan bij een bedrijf of een firma. Daarom spreken veel mensen liever over een financieel bankroet in het geval van Griekenland. Volgens mij betekent het eigenlijk precies hetzelfde. Het land of het bedrijf kan niet meer aan zijn financiële verplichtingen voldoen. Een verschil is dat een faillissement van een bedrijf door de rechtbank wordt uitgesproken. In de praktijk zijn er natuurlijk nog een heleboel andere verschillen.
Als een bedrijf failliet gaat verdwijnt de naam na verloop van enige tijd uit het dagelijks leven. Het bedrijfsgebouw wordt gesloten of er vestigt zich een andere firma in. Reclame-uitingen op gebouwen en in de advertentierubrieken van kranten en tijdschriften stoppen. Mensen worden ontslagen. De inboedel wordt verkocht.
Waar het een land betreft gebeurt dat natuurlijk niet. Het land gaat niet dicht. Het wordt niet verkocht. De naam verdwijnt niet. Het wordt niet overgenomen. Het land verdwijnt niet van de aardkloot.
Als voorbeeld van een land dat failliet ging wordt altijd Argentinië genoemd. Maar het bestaat nog steeds. Na grootschalige internationale hulp en ingrijpende bezuinigingsmaatregelen is het er daarna weer bovenop gekomen.
Veel analisten en politici spreken liever van een bankroet. In de (sensatie-)pers wordt graag het woord failliet gebruikt. Dat klinkt veel dramatischer, maar daarmee jaag je wel de bevolking van het land in de gordijnen, die stelt zich agressief op en in andere landen wordt de onwil om te helpen daarmee ook gemobiliseerd.
Over de juiste maatregelen om de Griekse bevolking, want daar gaat het tenslotte om, uit de nood te helpen zal men het niet eens worden. Maar er moet iets gebeuren anders zouden ook problemen in andere landen van Europa maar ook in Amerika en Azië kunnen ontstaan.
Er gaan dan ook steeds meer geluiden op van financiële experts van over de hele wereld om Griekenland bankroet te verklaren, de schulden kwijt te schelden en eventueel de drachme, de oude munteenheid, weer in te voeren. Daarmee kan Griekenland een nieuwe start maken. De schuldenlast alsmaar verhogen kan geen oplossing bieden.

Vorige week wist ik het absoluut zeker, Griekenland was failliet. Ik liep 's ochtends vroeg langs het strand bij Bodrum. Tegenover Bodrum op een afstand van ongeveer 20 km lag altijd het Griekse eiland Kos. Die ochtend was Kos nergens te bekennen. Die nacht was heel Griekenland onder de zeebodem verdwenen. Griekenland failliet.

N.B. In de loop van de dag kwam Kos weer uit de ochtendnevels tevoorschijn. En zo zal het met het failliete Griekenland ook gebeuren.

Koud hè!

Vorige week sloeg het weer in Bodrum en omgeving plotseling om. Bijna van de ene op de andere dag was de zomer overgegaan in de winter. De temperatuur was overdag gedaald van tussen de 25 en 30 graden Celsius naar waarden van rond de 10 graden. Een koude wind en een veranderde luchtvochtigheid deden de rest. Het voelde echt winters aan. Je hebt ieder jaar sowieso een paar dagen nodig om aan de verandering te wennen maar dit jaar ging de overgang wel heel erg snel en veel mensen hadden er moeite mee.
En toen ik op een van die dagen vroeg in de ochtend, de zon was nog niet op maar het begon net licht te worden, over de boulevard langs het strand liep, zag ik daar op een muurtje aan het water een man zitten, weggedoken in zijn nog zomerse kledij met aan de ene kant naast zich een plastic zak en aan de andere kant een paar bierflessen. In de ene hand een sigaret en in de andere een fles bier. En gezien de lege flessen zat hij daar al langere tijd. Misschien wel de hele nacht. In zijn dunne zomerse kleding moet hij het behoorlijk koud gehad hebben, dacht ik.
Op dat moment drongen zich de beelden aan me op van daklozen, ergens buiten in de kou op een bankje in een park of in de gang van een treinstation. Weggedoken in een oude winterjas of onder een oude deken met holle ogen voor zich uit starend. Dat kwam waarschijnlijk omdat ik enkele dagen daarvoor een ongelooflijk verhaal in Zaman, een dagblad, gelezen had over daklozen in Istanbul.
In dat artikel kwam o.a. de directeur van de Vereniging ter Bestrijding van Armoede Hayrettin Bulan aan het woord die de situatie van daklozen in Istanbul toelichtte.
Bulan benadrukte vooral het gebrek aan interesse en hulp van de kant van de staat. Sommige deelgemeenten besteden wel wat extra aandacht aan daklozen tijdens de Ramazan evenals een aantal burgers maar structurele hulp van de overheid is er niet. Burgers geven wel vaak wat eten of kleding of dekens e.d. maar er is veel meer nodig. Het lijkt erop alsof de overheid het probleem ontkent of niet wil zien. Zelfs moskeeën weigeren vaak hulp te bieden tijdens koude winters.
Gelukkig kan er nog wel op een aantal plaatsen gebruik worden gemaakt van sportzalen die tijdens de winters als de temperatuur 's nachts onder -4 Celsius zakt als slaapplaats dienst kunnen doen. Volgens Bulan betreft het in Istanbul ongeveer 10.000 personen waarvan ongeveer 40% vrouw. En daarvoor zouden slechts 18 slaapplaatsen in een slaaphuis beschikbaar zijn.
Ik zette wel een aantal ??? bij zijn verhaal. Ik kan me niet voorstellen dat er in een stad met naar schatting 16.000.000 inwoners maar 10.000 daklozen zijn. In Nederland met een even groot bevolkingsaantal wordt het aantal daklozen op ongeveer 20.000 geschat met daarnaast nog 20.000 personen die op de rand balanceren en daarbij moet worden aangetekend dat er de laatste jaren in de grote steden heel veel voorzieningen gecreëerd zijn waardoor hun aantal al is afgenomen.

In Nederland kende ik een Turk die iedere dag een aalmoes, guldens toen nog, gaf aan de eerste de beste zwerver of dakloze die hij tegenkwam. Hij zei dat zijn geloof, de Islam, en zijn vader die dat ook altijd deed hem dat zo geleerd hadden. Hij voelde zich daar prettig bij en het was een voorwaarde om zijn dag goed te laten verlopen. Hij woonde in Utrecht en het was toen bijna onmogelijk om een dag geen dakloze of zwerver tegen te komen. Natuurlijk was hij er zich van bewust dat zijn gift vaak omgezet werd in drank of verdovende middelen maar dat weerhield hem niet van zijn gewoonte.
Het leek me toen wel een aardig idee die gewoonte over te nemen. Directe hulp leek me altijd beter dan via hulporganisaties met hoge overheadkosten. Alleen er was één probleem. Ik woonde in een klein dorp op het platteland en er was geen dakloze te bekennen. Daarvoor moest ik eerst 20 km naar de dichtstbijzijnde stad rijden. En dat ....

Honds behandeld

Het probleem met honden en zwerfhonden bestaat al jaar en dag in Turkije. Af en toe lees je de meest weerzinwekkende verhalen over hoe met honden omgegaan wordt en wat de gevolgen ervan zijn voor mens en dier. Over een oplossing van het probleem wordt al heel lang nagedacht maar een sluitende is nog niet gevonden.
Zo las ik een jaar of wat geleden in de krant dat er in regeringskringen het plan was opgevat om heel voorzichtig in ieder geval de mogelijkheden te bekijken om eventueel in de toekomst een of andere vorm van hondenbelasting in te gaan voeren.
"Een absurd idee," was de eerste reactie van Turken aan wie ik vroeg wat ze daarvan vonden en of ze verwachtten dat zo iets er ooit zou komen.
"Dat is nooit geweest en daar is niemand het mee eens," zei een ander.
"Iedereen heeft toch het recht om een hond te hebben. Er is toch ruimte genoeg?"
En zo waren er meer afwijzingen.
Je zou kunnen zeggen dat er al een soort hondenbelasting wordt betaald in de vorm van indirecte belasting op grondstoffen en voedingsmiddelen maar dat helpt niet erg om het probleem op te lossen. In de pers verschijnen bijna dagelijks berichten over hoe sommige mensen het hondenprobleem denken te kunnen oplossen.
Regelmatig worden er vergiftigde honden gevonden. De vergiftigingen vinden plaats door individuele burgers maar ook zijn er regelmatig medewerkers van gemeentes beschuldigd van het op grote schaal uitstrooien van gif met alle gevolgen van dien.
Het vinden van doodgeschoten honden is ook een regelmatig voorkomende afrekening.
In de buurt van grote steden komt het vaak voor dat mensen hun hond, meestal betreft het dan zelfs rashonden, niet meer willen of kunnen houden en het dier vervolgens ergens in het buitengebied dumpen. Uiteraard zorgen die dieren, die niet meer gevoerd worden voor veel overlast.
In grote steden zijn hondenvangers actief. In delen van Istanbul zijn grote aantallen straathonden gevangen die dan in de bossen rond de stad werden losgelaten. Uiteraard zonder voedsel en verzorging.
Autoriteiten proberen het probleem onder controle te krijgen door op grote schaal honden te vangen, ze te steriliseren of te castreren, eventueel te verzorgen indien nodig en ze na herstel en geoormerkt weer los te laten op de plaats waar ze gevangen werden.
In sommige dorpen in het zuiden van Turkije werd een beloning van 10 TL uitbetaald voor iedere gevangengenomen hond. Ook die werden na sterilisatie of castratie en voorzien van een oormerk na enkele dagen weer vrijgelaten.

Er wordt verwacht van het invoeren van een hondenbelasting dat het aantal honden zal afnemen. Veel mensen zullen het geld er niet voor (over) hebben. Gecombineerd met het sterilisatie- en castratieprogramma en een verbod op het los laten lopen van honden binnen de bebouwde kom (behalve in speciale hondenparken) zal de overlast van loslopende honden en hun overal gedeponeerde uitwerpselen behoorlijk afnemen.

Uit exportcijfers blijkt dat de export van Turkije naar Europa de afgelopen jaren gedaald is van 60% in 2005 naar 46 % in 2010 o.a. door verminderde koopkracht ten gevolge van de financiele crisis in landen als Portugal, Spanje en Italië. Ter compensatie werd naar andere afzetgebieden gezocht.
De export naar Azië en dan vooral naar China is sterk gestegen.

Het kost een paar centen....

Het stichten van de Republiek Turkije door Mustafa Kemal Atatürk kwam eigenlijk drie jaar te laat zou je nu kunnen zeggen.
Omdat de, bij het verdrag van Sevres (1920) bepaalde, controle over het land door Italië, Groot-Brittannië en Frankrijk voor de Turken onacceptabel was, namen zij het in de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog van 1920 tot 1923 op tegen de geallieerden.
Met de Vrede van Lausanne in 1923 kwam er een eind aan deze oorlog en op 29 oktober van dat jaar werd de Republiek Turkije gesticht.
De herdenking op de Dag van de republiek (Cumhuriyet Bayramı) wordt uiteraard uitbundig gevierd. Op deze nationale feestdag heeft het personeel van overheid en semi-overheid een vrije dag. Alle openbare instellingen, scholen, banken en kantoren zijn gesloten.
In de grote stadions vinden herdenkingsceremoniën plaats en er zijn optochten, culturele en folkloristische activiteiten in heel het land.

Helaas is er destijds in 1923 geen rekening gehouden met het plan om de Olympische Spelen van 2020 in Turkije te houden.
Voor de organisatie van de Olympische Zomerspelen van de XXXIIe Olympiade hebben zich naast Istanbul nog Bakoe in Azerbedjan, Doha in Qatar, Madrid in Spanje, Rome in Italië en Tokio in Japan kandidaat gesteld. De landen moeten hun plannen voor februari 2012 uitgewerkt hebben.
De keuze van Istanbul zou een mooi cadeau geweest zijn voor de 100-jarige.

Maar goed, natuurlijk is minister-president Erdoğan niet voor een gat te vangen. En in verband met het 100-jarig bestaan van Turkije heeft hij nog meer pijlen op zijn boog.
Onlangs werd het feit herdacht dat in september 1856 de eerste spoorlijn van Turkije geopend werd. Een traject van 130 km tussen İzmir en Aydın was de eerste baan uit de 155-jarige geschiedenis van de Turkse spoorwegen.
Ter gelegenheid van die verjaardag werden uitgebreide plannen bekend gemaakt om het spoorwegnet van Turkije te reorganiseren en grootschalig uit te breiden. Enkele nieuwe hoge snelheidslijnen waren onlangs geopend, maar in 2023 (het honderdjarig bestaan van de republiek) moet het plan voltooid zijn met nog eens 10.000 km hoge snelheidslijn en 4.000 km normaal spoor. Toch ook een leuk cadeau voor de jarige.
Maar er zit nog meer in het vat.
Er bestaat sinds enige tijd een samenwerkingsverband tussen de Turkse overheid en het Japanse Instituut voor Ruimte Onderzoek, met als doel de ruimtetechnologie in Turkije te ontwikkelen. Het Turkse idee is om in 2023 een astronaut de ruimte in te sturen.
Volgens de Japanners niet onmogelijk maar er zullen heel veel moeilijkheden en teleurstellingen overwonnen dienen te worden ook gezien de korte tijdspanne. Daarnaast zullen de financiële offers gigantisch zijn.
Turkse ingenieurs werken momenteel in Japan aan de bouw van een satelliet en de afspraak is dat een volgende satelliet in Turkije gebouwd zal gaan worden. Dan ben je er nog niet en de inspanningen zullen enorm zijn.
Er bestonden sinds 2001 al vage plannen voor een ruimteprogramma maar minister-president Erdoğan heeft daar dit jaar nieuwe impulsen aan gegeven.
Het doel is nu om in 2023, de honderdste verjaardag van de Republiek Turkije, een Turkse astronaut in de ruimte te brengen.
....maar dan heb je ook wat.

Vrijheid van mening

In het laatste rapport van de Europese Commissie m.b.t. uitbreiding van de EU was wat betreft Turkije de persvrijheid, de beknotting van de onderzoeksjournalistiek en de vrijheid van meningsuiting in het bijzonder het belangrijkste struikelblok.
Een groot aantal journalisten zit vast vanwege publicaties over banden tussen de staat en de ondergrondse moslimbeweging, over de rechten van minderheden en dan met name die van de Koerden en over de Armeense kwestie. Ze worden vervolgd op grond van de anti-terrorisme wetten.
Nu lijkt het erop dat Turkije zich niet meer zo opwindt over deze rapportages als enige tijd geleden. De Turkse houding tegenover Europa lijkt veranderd en men lijkt zich de kritiek niet meer zo aan te trekken. Turkije heeft andere dingen om zich druk over te maken en dat is natuurlijk vooral de situatie in het Midden-Oosten. Veel mensen zien daar de belangen van Turkije liggen.
Met Europa zijn allerlei handelsovereenkomsten te treffen. Afspraken te maken over investeringen, visumregelingen en andere zaken op het gebied van de economie. Maar politieke eenwording?

Minister-president Erdoğan heeft de afgelopen tien jaar een flink aantal rechtszaken aangespannen tegen mensen die hem beledigd zouden hebben.
Zo waren er rechtszaken tegen politici die hem onheus bejegenden tijdens toespraken.
Een zaak tegen de CHP omdat ze bij een tentoonstelling cartoons van Erdoğan en president Abdullah Gül opgehangen hadden.
Ook een Engelse tekenaar die Erdoğan afbeeldde als hond kreeg een proces aan zijn broek.
Redacties van tijdschriften waarin cartoons die hem belachelijk maakten als hond werden vervolgd.
In dit soort gevallen volgde meestal vrijspraak en het lijkt erop dat Erdoğan e.c. in dergelijke situaties het niet zo snel meer tot een proces laten komen.

Op dit moment loopt er wel een ander proces waarin tegen een man, die ervan wordt beschuldigd minister-president Recep Tayyip Erdoğan, de voorzitter van het parlement Cemil Ciçek , verscheidene ministers en enkele Kamerleden te hebben beledigd, een gevangenisstraf van 2 jaar wordt geëist.
Hier is sprake van een bijzonder geval. De man had de beweringen gedaan op zijn Facebook pagina.
Na een tip aan een opsporingsbureau dat zich met dit soort zaken bezighoudt, heeft de openbare aanklager het IP adres en de bijbehorende computer weten te laten achterhalen. Politie deed daarop een inval en confisqueerde een aantal bewijsmaterialen.
De verdachte verdedigde zich met het feit dat zijn vrienden hem uitgelokt hadden tot het doen van de uitspraken en het schrijven van de teksten. Verder meende hij dat hij de woorden met "vrienden" gedeeld had en dat ze ook onder vrienden zouden blijven. Dit laatste klinkt een beetje naïef omdat natuurlijk iedereen weet dat iets wat je op Facebook hebt gezet voor de hele wereld beschikbaar is.

Als iemand in zijn huiskamer iets onaardigs of beledigends over bv. een bewindspersoon zegt waar niemand bij is, niemand hoort het. Is die persoon dan strafbaar? Nee toch?
En als hij die woorden uitspreekt in familie- of vriendenkring? Toch ook niet? En als je vriendenkring nu heel erg groot is?
De overheid heeft speciale mensen in dienst die zich alleen maar bezighouden met het achterhalen van strafbare activiteiten op internet. En het is vrij eenvoudig om berichten te screenen op bepaalde woorden en de schrijver te achterhalen.
Maar iets beledigends denken kan toch nog wel onbestraft?

Terrasje pikken

Twee zomers geleden is het al weer, Job Cohen was volgens mij nog burgemeester, dat er in Amsterdam een rel ontstond over het handhaven van de regels met betrekking tot het staand nuttigen van een consumptie op de terrassen van horecagelegenheden. Dat was verboden en er zou streng de hand aan gehouden worden. Het stadsbestuur werd beschuldigd van regelzucht en vertrutting. Er was ook al heibel over het 's winters niet mogen plaatsen van verwarming op de terrassen om ze langer open te kunnen houden.
Er volgde een protestactie in verband met het staand drinken waarvan de uitkomst was dat dit in het vervolg oogluikend zou worden toegestaan.
Ik moest er hartelijk om lachen. Amsterdam wereldstad? Hier in Turkije maken ze zich gelukkig niet druk om dat soort zaken.

Deze zomer, 2011, in Istanbul. Eind juli verschenen er patrouilles van gemeente en politie in het bruisende Beyoğlu die stoelen en tafels van de weg af begonnen te halen. Een rigoreuze actie. Tafels en stoelen werden als het ware bij de klanten onder hun kont vandaan getrokken en in een vrachtwagen gegooid en afgevoerd. Toeristen die niets vermoedend een biertje zaten te drinken werden van hun stoelen verjaagd. Daar stonden ze met hun bier in hun hand.
Geheel en al onaangekondigd schijnt de actie niet te zijn geweest. Vertegenwoordigers van de gemeente verklaarden dat café-eigenaars een brief ontvangen hadden waarin werd medegedeeld dat bestaande vergunningen voor buitenterrassen per direct opgeheven waren.
Men hield zich niet aan zijn vergunning en bij heel veel cafés en andere gelegenheden waren veel meer tafels en stoelen geplaatst. En de overlast die dit veroorzaakte en de problemen die het voor het verkeer en het vervoer opleverden noodzaakten de gemeente om op te treden.
Meerdere keren heb ik daar door Cihangir, Galata, Taksim en Asmalımescit gewandeld. En het is inderdaad zo dat 's avonds de straten overvol zijn. Alle tafeltjes en stoelen zijn bezet en je moet soms moeite doen om er tussendoor te kunnen laveren. Dat hoort bij het karakter van de binnenstad en bepaalt mede juist haar aantrekkingskracht.
Dat het op sommige plaatsen wel eens uit de hand dreigt te lopen en straten geblokkeerd raken en mensen in hun bewegingsvrijheid worden gehinderd wordt door veel restaurant- en caféhouders op het bordje van de gemeente gelegd. Er zou bij de ondernemers grote onduidelijkheid bestaan over het vergunningenstelsel en men zou niet weten waar men precies aan toe is.
Voor de actie van de gemeente zijn ook andere verklaringen.
Sommige Turken beweren dat dit soort maatregelen, samen met eerdere strengere regels voor een schenk- of verkoopvergunning voor alcoholhoudende dranken en de voortdurende verhogingen van belasting op drank, deel uit maken van de politiek van Islamisering van Turkije door de AKP de regerende partij van minister-president Erdoğan. Het zou de weg zijn naar een volledig alcoholverbod.
Anderen dichten Erdoğan i.v.m. de maatregel zelfs een heel directe rol toe. Erdoğan zou enkele dagen eerder met zijn auto en gevolg enige tijd vast hebben gezeten in het verkeer in Asmalımescit vanwege opstoppingen veroorzaakt door het niet naleven van de terrasregels. Hij zou hier verschrikkelijk boos over geworden zijn en om actie van de kant van de gemeente hebben gevraagd.
Op dit moment wordt er (nog) streng de hand gehouden aan de handhaving van de regels. Taksim, Cihangir en de andere wijken maken 's avonds een doodse indruk. Ondernemers klagen over derving van inkomsten. Het rookverbod wordt weer vaker overtreden.
Wat? Istanbul wereldstad?

Kwaliteit

Bij kilometerpaal B193 moet je van de weg af. Een echte afslag is het niet. Een navigatiesysteem is van hieraf van nul en gener waarde. Het is een vanaf de weg af bijna onzichtbaar pad dat tussen twee grote oude vijgenbomen doorvoert. Het wordt meteen duidelijk dat een vierwiel-aangedreven auto hier geen onnodige luxe is. Het pad vertoont grote kuilen waarvan enkele meestel vol water staan na een regenbuitje en steile hobbels die voor een normale personenauto moeilijk te nemen zijn.
Na een meter of honderd wordt de weg iets beter. Je rijdt nu als het ware door een tunnel van groen. Het pad is volkomen overgroeid met overhangende struiken en bomen. Vanaf de hoofdweg, maar ook vanuit een inspectievliegtuigje of helikopter, volledig onzichtbaar geworden.
Iets verderop lijkt er een einde aan de tocht gekomen te zijn. De weg loopt dood op een muur van groen. Maar op het moment dat je denkt niet verder te kunnen is er een heel smal scherp teruglopend pad naar rechts tussen gigantische bramenstruiken door.
Je komt nu op een beter berijdbaar bospad. Wel zo smal dat er in het geval van een tegenligger alleen een ingewikkelde, heel voorzichtige, passeerbeweging het kan voorkomen dat een van de twee automobilisten terug moet rijden om een breder stukje pad te vinden.
Je rijdt verder en op een gegeven moment verschijnen er plotseling enkele honden voor je op de weg. Reusachtige Duitse herders die voor je auto gaan lopen en je als het ware verder de weg wijzen maar je ook verplichten stapvoets te rijden. Op een gegeven moment gaat er een vooruit om te waarschuwen.
Dan loopt de weg inderdaad dood en eindigt op een soort klein parkeerplaatsje onder een met klimop en bramen begroeid afdak zoals je in Turkije vaak ziet bij taxistandplaatsen.
Daar wacht je tot er iemand verschijnt. Een bord zegt: Niet uitstappen (arabada kal). Waarschijnlijk sowieso beter om het niet te doen gezien de niet al te vriendelijk lijkende honden.
Aan de linkerkant loopt een soort kanaal ook helemaal overgroeid .Het lijkt een vluchtweg. In het smalle watertje ligt een speedboot met twee zware 130 PK Evinrude motoren voor noodsituaties. Het water komt uit op de zee die ongeveer een kilometer verderop is.
Aan de andere kant van het parkeerplaatsje zie je een huis met een schuur of een werkplaats door het groen heen schemeren.
Plotseling staat er iemand naast je auto. Je hebt hem niet aan zien komen en hij vraagt om je bestelling. Daarmee verdwijnt hij even plotseling als hij verschenen is.
Als hij terugkomt met zijn bestelling noemt hij alleen de prijs. Je rekent af. En weg is ie.
De honden gaan nu aan de kant. Je kunt je auto keren en de terugweg aanvaarden. Daar heb je je tijd weer voor nodig. Maar na een minuut of vijf ben je weer bij de verharde weg . Nu snel naar huis waar al vol ongeduld op je gewacht zal worden.
Je huisgenoten hebben voorbereidingen getroffen. Alles staat klaar om op je meegebrachte schat aan te vallen. "Snel, snel," wordt er geroepen, "schiet een beetje op. Ik kan niet meer."
Je opent het meegebrachte potje. Je pakt een eetlepel en je bedruipt de klaargezette boterhammen met de goudbruine dennenhoning.

Het vult goed

Op een van de Griekse eilanden at ik voor het eerst gebakken makreel. Het was in een restaurantje waarvan de eigenaar ook visser was en de vis in ieder geval erg vers was. Voor de gebakken makreel werden alleen maar de kleine visjes gebruikt van een centimeter of 15. Waarschijnlijk ondermaats want in viswinkels kom je ze niet tegen.
De visjes worden in een heel klein beetje vet in de koekenpan gebakken. Sommige mensen vinden de graten in makreel heel vervelend, maar in die goed doorgebakken makreeltjes vind je behalve de hoofdgraat bijna geen graat meer terug. Op je bord eventueel een beetje peper en zout toevoegen maar eigenlijk is dat niet nodig.
Terug in Turkije met het plan om ze hier ook zo te bereiden bleek het heel moeilijk kleine makreeltjes te pakken te krijgen. Op de visafdelingen van de supermarkt en in de viswinkel zijn ze niet te koop. Aan de haven in een visstalletje kan je ze heel soms vinden. Maar als je de kleinste makrelen koopt die voor handen zijn, en de Turkse verse makrelen zijn over het algemeen niet zo groot, wil het ook wel lukken. Je moet dan iets meer op de graten letten maar de smaak blijft echt fantastisch.

Overal op de Balkan, in het Midden-Oosten en Turkije staat de "dolma" op het menu. Meestal groentesoorten of grote bladeren die gevuld worden met een vegetarisch mengsel van rijst (soms bulgur, tarwegort) met kruiden of een mengsel waarin vlees of gehakt verwerkt is. Een van de allerbekendste in Turkije is denk ik de "yaprak dolması". Opgerolde wijnbladeren met een rijstvulling. Ook vaak sarma (het inwikkelen of omsluiten) genoemd. Voor die vulling heeft waarschijnlijk iedere huisvrouw in Turkije haar eigen variant die in details enigszins af kan wijken van hetgeen hier volgt.

Maak enkel eetlepels olie heet in een ruime kookpan en fruit hierin een fijn gesnipperde ui. Voeg 150 gram witte rijst toe en bak deze al roerend met een houten lepel. Roer er evt. enkele teentjes geperste knoflook door, evt. 75 gram pijnboompitten en een theelepel komijnzaad. Voeg dan al roerend 250 ml bouillon toe. Aan de kook brengen en een minuut of 10 laten sudderen. Roer daarna de kruiden erdoor, 4 eetlepels fijngesneden verse dille, 4 eetlepels fijngesneden verse peterselie, en 2 eetlepels fijngesneden verse munt. Voeg zout en peper naar smaak toe. Roer er naar wens nog een eetlepel olie door en een geklopt ei.
Na het afkoelen worden hiermee wijnbladeren, koolbladeren en uitgeholde tomaten, paprika's, courgettes, aubergines, uien of preistengels gevuld . Nog een half uurtje in de oven, af laten koelen en later op kamertemperatuur opdienen.
Maar er kan meer mee gedaan worden.
Koop een paar makrelen. Vul de buikholte met een bovengenoemde of naar eigen idee aangepaste samenstelling. Bind de makreel dicht met rollade touw. Stoof ze in de oven, eventueel ingerold in met olie ingestreken aluminiumfolie, ruim een half uurtje in een op 180 graden voorverwarmde oven. Ook insmeren met geklopt ei en aan beide kanten een minuut of 8 bakken in de grillpan is een mogelijkheid.
Of koop een stuk of 6 kleinere makreeltjes en laat ze fileren. Rol de filets op met de genoemde vulling erin en gebruik prikkers om de rolletjes vast te zetten. Twintig minuten in de oven en klaar.
Met die vulling wordt nog een andere specialiteit vervaardigd. Gekookte mosselen in de schelp worden ermee gevuld. Een beetje citroensap erop en zo uit de schelp eten. Midiye dolması.

De aanvliegroute

Opeens zat het allemaal in mijn hoofd. Opeens nam ik al die dingen als het ware simultaan waar.
Een beeldenpark; Texas; The Nitty Gritty Dirt Band; César; een autowrak; Rob Scholte en nog veel meer namen beelden en geluiden.
Ik liep door een beeldenpark. Grote constructies van beton, ijzer en glas stonden wijd verspreid in een natuurlijke omgeving. Ruimte genoeg om afstand te nemen om de beelden goed te kunnen bekijken. Ik herinner me niet meer waar het was. Was het in Kröller-Müller op de Hoge Veluwe? Was het Kerguéhennec in Bretagne? Was het in Graz in Oostenrijk? Eigenlijk deed de plaats er niet toe. Plotseling stond ik voor een autowrak, zwartgeblakerd en roestend.
Ik zag de foto van het beeld van twee in brons gegoten autowrakken die door de kunstenaar bij de opening van de beeldentuin in Leidsche Rijn in brand werden gestoken. Ter herinnering aan de studentenopstand van 1968 in Parijs en Turijn. "Barricade" van Fernando Sanchez Castillo.
Ik keek naar de uitgebrande auto van Rob Scholte, waarin hij zat toen er een aanslag op hem gepleegd werd, tentoongesteld in Art en Amecitia in 1995 in Amsterdam. Hij kwam er levend maar zwaar gehandicapt vanaf.
Ergens met de auto onderweg zag ik langs de weg totaal vernielde auto's staan als waarschuwing aan andere weggebruikers. De wrakken stonden op een soort sokkel zodat ze goed zichtbaar waren, als een beeld. Ik denk dat het in Denemarken was, maar ik geloof ook ergens in Turkije.
Beelden van uitgebrande, zwartgeblakerde, leeggeroofde, van alle bruikbare onderdelen ontdane auto's uit oorlogsgebieden of ontwikkelingslanden.
De compressies van de Belgische laswerkkunstenaar César zaten er ook bij. In de schrootpers door hem geselecteerde inelkaargedrukte auto's, tentoongesteld als beeld.
En ook was er nog de rij half in het zand ingegraven, allemaal in de zelfde hoek omhoogstekende cadillacs langs de Route 66 in Texas. En ik hoorde het nummer  "Cadillac Ranch" van de Nitty Gritty Dirt Band uit de jaren zeventig. Het geluid van een snijbrander en het gebonk van een voorhamer.

Op mijn vlucht vanuit Amsterdam naar Bodrum zat ik aan het raam. Ik kijk graag naar buiten en probeer altijd een plaats aan het raam te bemachtigen. We vlogen overdag. Het was helder, onbewolkt en het landschap onder ons was heel duidelijk waar te nemen.
Na Bulgarije overgestoken te zijn en een klein stukje Griekenland kwamen we op het laatste deel van de vlucht over de Egeïsche Zee. Een drukke vaarroute van en naar richting Istanbul. Schepen duidelijk te onderscheiden. Eilanden met mini haventjes en piepkleine huisjes.
En dan, als we het schiereiland van Bodrum waar we weer boven land zullen komen naderen, wordt goed voelbaar de landing ingezet.
En precies op dat punt, op dat moment zag ik het. Er lag in het ondiepe water, zo'n 100 meter uit de kust een groot passagiersvliegtuig. Toen waren we er al weer voorbij.
Natuurlijk lag het er niet in werkelijkheid, maar ik zag het wel. En dat was nu precies het moment waarop al het bovenstaande als in een flits door mijn hoofd schoot.
Zou het mogelijk zijn om daar een vliegtuig van PVC te plaatsen als "kunstuiting" en tegelijkertijd als "waarschuwing" vroeg ik me direct af.
Maar meteen daarop realiseerde ik me dat de weerstand bij de Turkse autoriteiten groot zou zijn en dat toestemming nooit gegeven zou worden.

Vogelbadjes voor Iran

U kent allemaal de slogans misschien wel waar we vooral in zeventiger en tachtiger jaren van de vorige eeuw in Nederland bijna mee werden doodgegooid:

• Brillen voor Afrika
• Waterputten voor de Sahel
• Fietsen voor Zuid-Afrika
• Schoolspullen voor Mali
• Pennen voor Lesotho
• Kleding voor Oost-Europa

Ik weet niet meer zeker of dat bad vol oude kunstgebitten uit een aflevering van Stiefbeen & Zoon ook voor een hergebruikactie bedoeld was, maar dat even terzijde.

Sommige acties lopen nog steeds en er komen regelmatig weer nieuwe bij.

Turkije-Iran

Het begint steeds duidelijker te worden dat Turkije alle mogelijke moeite doet om haar invloed in het Midden-Oosten uit te breiden. Dit tegen het zere been van Iran dat verwoede pogingen doet om te voorkomen dat het alleen komt te staan nu het er steeds meer op gaat lijken dat ze hun enige nog overgebleven bondgenoot Syrië ook zullen verliezen. In het nabije verleden bestonden er goede banden tussen Turkije en Iran maar dat lijkt voorgoed voorbij.

Turkije heeft met haar nieuwe buitenlandpolitiek in eerste oogopslag een hoop goodwill gekweekt bij de bevolking in landen als Tunesië, Egypte, Libië, Bahrein en Syrië gekweekt.

Haar houding tegenover Israël wordt met instemming begroet en het idee van het Turkse politieke model van scheiding van religie en staat kan ook op veel positieve reacties rekenen. Terwijl de theocratische politiek van Iran op steeds minder steun kan rekenen, ook binnen de eigen bevolking.

De bewoordingen waarin beide landen zich tot elkaar richten zijn niet erg diplomatiek meer. Van leiders van landen verwachten we over het algemeen dat hun woorden voorzichtig en weloverwogen zijn. Maar in dit geval wordt er zeer vijandige en agressieve taal gebruikt van beide kanten. Minister-president Erdoğan van Turkije en president Ahmadinejad (die overigens zijn langste tijd als president gehad schijnt te hebben) van Iran lijken soms wel twee schooljongens die om de rest van de leerlingen te imponeren tegen elkaar opbieden met stoere taal. Beide landen zijn op dit moment bijna dagelijks prominent aanwezig in de wereldwijde media.

De afgelopen dagen maakte vooral Iran het weer bont.

• Eerst was er het bericht van de Iraanse actrice Marzieh Vafamehr die veroordeeld werd tot een jaar celstraf en 90 zweepslagen voor haar rol in een film over een vrouw die zich dusdanig beknot voelt in haar mogelijkheden dat ze Iran ontvlucht. Volgens de rechtbank is de film zonder de nodige vergunningen gemaakt en verboden in het land.
• Ook kwam er weer een herhaalde waarschuwing aan Turkije via de militair adviseur van Ayatollah Khamenei, de geestelijk leider van Iran dat bij een militair ingrijpen in Syrië een reactie van Iran niet uit zal blijven. Ook de plaatsing van het raketschild in Turkije werd wederom ernstig bekritiseerd en ook tegen de export van het Turkse model met scheiding van "kerk en staat" werd nogmaals hevig gefulmineerd.
• Daar bovenop kwam de beschuldiging van de VS dat de Iraanse regering de hand zou hebben in de plannen voor een aanslag op de ambassadeur van Saoedi-Arabië in de VS. De VS zeggen voldoende bewijs te hebben. Iran ontkent in alle toonaarden.

Soaps

In Turkije is men dol op soaps. Iedere dag worden er op tientallen kanalen soaps uitgezonden. Er is een grote soapsector ontstaan die aan de lopende band nieuwe series produceert. De soaps zijn vaak immens populair en niet alleen in eigen land.
De soapsector is er in geslaagd een groot aantal series te verkopen naar andere landen. In meer dan 40 landen worden Turkse soapseries uitgezonden.
Sateliettelevisie is verboden in Iran vanwege westerse invloeden en propaganda, bijna vanzelfsprekend. Toch slagen veel mensen er in verboden buitenlandse kanalen te ontvangen. Ze schijnen een manier gevonden te hebben om hun airconditioner als antenne te gebruiken. Er is een Engelse satelietzender die speciaal op Iran gerichte Turkse soaps uitzendt met Iraanse ondertiteling.
Behalve met een airconditioner schijnen veel mensen deze zender te kunnen ontvangen middels een als vogelbadje gecamoufleerde schotelantenne.

Weerpraatje

Sommige buitenlanders die wat langer of wat vaker Nederland aandoen doen nog wel eens wat lacherig over het feit dat Nederlanders altijd over het weer schijnen te praten. Ook als je als Nederlander in het buitenland komt, wordt er vaak aan gerelateerd of naar gevraagd. Dat geldt ook voor Turkije.
Ik denk dat het waar is dat het weer een van de vaakst gebezigde gespreksonderwerpen is. Ik weet dat er meer landen zijn waar het weer gespreksthema "nummer 1" is (bv. Noorwegen) maar dat doet niets af aan het feit.
Praten over het weer is een sociaal smeermiddel waarmee je niet veel kwaad kan uitrichten. Het weer is nou eenmaal zo. Het is gemakkelijker om met mensen die je niet (zo goed) kent over het weer te praten dan over politiek of religie.
In Turkije zijn familie-omstandigheden en andere meer persoonlijke zaken vaak een belangrijk onderwerp. Ook tussen vreemden en dus ook tussen Turken en buitenlanders. Het vragen naar je vrouw, je gezondheid, hoeveel kinderen en kleinkinderen je hebt, hoe lang je hier al bent, waar je woont en wat voor werk je doet zijn vragen die mij vaak genoeg gesteld werden en worden. Een eerste kennismaking is in Turkije veel persoonlijker dan in Nederland. Het weer kan ook aan bod komen maar meer terloops en zeker niet als openingszin van een gesprek: "Mooi weertje vandaag, hé?"
Maar het praten over het weer heeft niets triviaals of banaals. Het is zelfs een filosofisch onderwerp. De tijd en het weer waren tot op het moment dat de klok algemeen in gebruik kwam eigenlijk min of meer hetzelfde begrip. Dag en nacht, eb en vloed, en de seizoenen bepaalden het levensritme van de mens.
Het weer was van fundamenteel belang voor de mens. Het bepaalde of er voldoende was aan primaire levensbehoeften, drinkwater, voedsel en bescherming. En eigenlijk is dat nog steeds zo. Sneeuw, storm, vorst en noodweer hebben immense invloed op het dagelijks leven, op het verkeer, op de land- en tuinbouw, op de watervoorziening en op onze veiligheid.
Een orkaan die mogelijk aan land komt in het Caraibisch gebied of in de VS wordt overal op de wereld gevolgd. Extreme winters in Rusland zijn overal in het nieuws. Voor overvloedige regenval en mogelijke overstromingen wordt gewaarschuwd. Droogte in de Gouden Hoorn brengt alle hulporganisaties in staat van alarm. Dus zo gek is het niet om over het weer te praten.

In januari van dit jaar waren er o.a. in de buurt van Ortakent bij Bodrum flinke overstromingen ten gevolge van extreme regenval. Volgens de plaatselijke bevolking had het de laatste twintig jaar niet zo geregend. Maar in die laatste twintig jaar is er heel veel woningbouw en toeristische bouw gerealiseerd. Ook illegaal en ook op plaatsen waar dat eigenlijk niet had gemoeten. Het regenwater dat van de bergen komt stroomt namelijk via een groot aantal waterlopen naar de zee. Maar een aantal daarvan was dichtgegooid en op die plaatsen was gebouwd. Of de wateloop was niet goed onderhouden en was gebruikt als stortplaats en meer van dat soort zaken. Het gevolg was dat het water niet weg kon en een flink aantal huizen in het water, soms wel meer dan een meter hoog, kwam te staan.
Dit voorjaar is er door en in opdracht van de gemeente heel veel werk verricht om die problemen in de toekomst te voorkomen. Waterlopen werden uitgediept, schoongemaakt of verlegd. Op sommige plaatsen werden nieuwe betonnen waterlopen aangelegd.
De afgelopen zes maanden had het nauwelijks geregend. Het land was kurkdroog en de berghellingen, de landerijen en de tuinen nemen bij de eerste regenval dan nauwelijks water op. Alles stroomt naar de lager gelegen delen en dan naar zee. Eigenlijk werd er wel met spanning naar uitgezien of de vernieuwde voorzieningen nu de problemen zouden kunnen voorkomen. Afgelopen week heeft het flink geregend. Niet zoals in januari maar toch genoeg om een idee te krijgen van de kwaliteit van de verbeteringen. Gelukkig bleek op een enkel klein probleem na het systeem goed te werken.
En ja, op dat moment werd er heel uitgebreid over het weer gepraat.

Rechtspraak

Voor het oog van minister-president Erdoğan hielden op 14 maart 2010 de twee studenten Ferhat Tüzer en Berna Yılmaz een spandoek in de lucht waarop te lezen stond: ”Parasız eğitim istiyoruz” (Wij willen gratis onderwijs). Ze werden gearresteerd en voor de lange tijd vastgezet. Ze werden verdacht van het lidmaatschap van een extreem linkse organisatie en zonder veroordeeld te zijn hebben ze 19 maanden vastgezeten. Na 601 dagen werden ze vrijgelaten, beiden van de universiteit verwijderd.
Het lidmaatschap kon niet aangetoond worden en een veroordeling bleef dus uit. Het komt er dan op neer dat ze 19 maanden vastgezeten hebben voor het in de lucht houden een het spandoek.

Turkije werd in 2009 door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens 314 keer veroordeeld en was daarmee koploper van de landen die erbij aangesloten zijn. Van een onmenselijke of vernederende behandeling was 30 keer sprake en meer dan 200 keer was er slecht functioneren van de rechtbank geconstateerd.
Ook de jaren daarvoor kwam Turkije slecht uit de bus. Bv. in 2006 werd het 312 keer veroordeeld voor o.a. martelingen, dwangarbeid en ondeugdelijk onderzoek.

Het bovengenoemde geval is een zaak die zeker door het Hof veroordeeld zal worden. Ook voor bepaalde delen van de Turkse bevolking gaat deze behandeling tegen ieder rechtsgevoel in. Maar zoals een Turkse jurist zei: Veruit de meeste Turkse rechters laten het belang van de staat zwaarder wegen dan dat van het individu.
Toch verandert de Turkse rechtspraak onder invloed van de uitspraken van het Europese Hof van de Rechten van de Mens en onder druk van de Europese Unie i.v.m. een eventuele toekomstige toetreding van Turkije en beslist ook door veranderende inzichten in het land.
Er doen zich nog regelmatig zeer vreemde rechterlijke uitspraken voor. Zoals een 14-jarig meisje dat voor het gooien van een steen naar politie tijdens een demonstratie tot 8 jaar gevangenisstraf veroordeeld werd.
Of een 11-jarige jongen die voor het stelen van een pakje sigaretten tot 7,5 jaar werd veroordeeld. Ook op het gebied van persvrijheid en vrijheid van meningsuiting zien we onbegrijpelijke uitspraken. Redacteuren van een krant die sympathiseert met de PKK werden veroordeeld tot 138, 166 of 525 jaar cel op beschuldiging van separatistische propaganda en lidmaatschap van een verboden organisatie.
Maar er was ook een andere uitspraak die zich nog nooit eerder had voorgedaan. Op 4 juni 2010 werden 19 personen veroordeeld voor het folteren met de dood tot gevolg van Engin Ceder. Een activist die protesteerde tegen het doodschieten van een andere activist.
Drie cipiers en de gevangenisdirecteur werden tot levenslang veroordeeld.

In Nederland vinden veel mensen dat er veel te licht gestraft wordt. Veel mensen, vertegenwoordigers van bepaalde politieke partijen en zelfs ministers pleiten openlijk voor een veel hardere aanpak en veel zwaardere straffen. Vooral  jeugdbendes, jeugdcriminaliteit en overlast van jongeren moeten voor heel veel mensen met harde hand worden aangepakt. En daarnaast worden veel zwaardere straffen gevraagd voor misdaden tegen kinderen, kindermisbruik, kinderporno en pedofilie.

Onlangs werd een vrouw vrijgesproken die was beschuldigd van moord op twee en doodslag op een van haar pasgeboren baby’s. Volgens de rechtbank kon niet bewezen worden dat de baby’s bij hun geboorte geleefd zouden hebben.
Het Openbaar Ministerie gaat vanwege de grote  maatschappelijke impact van de zaak waarschijnlijk in hoger beroep.

Een boer in Italië  werd in december 2007 door de rechtbank veroordeeld tot het betalen van een boete van 200 euro omdat zijn haan te vroeg kraaide (AD.nl). Buren hadden geklaagd omdat hun nachtrust verstoord werd.

Op je gezondheid

Glimlachend vouwde ik de krant op. In de bijlage over gezondheid had ik weer enkele lezenswaardige artikelen gevonden over onze voeding. In de Turkse kranten wordt veel aandacht aan dit onderwerp en aanverwante zaken besteed. Fructose en obesitas kwamen nu weer eens aan de orde. En als ik zo iets lees moet ik er altijd aan denken dat het helemaal niet zo vanzelfsprekend is dat de westerse wereld zo druk bevolkt is en dat er zo veel ouderen zijn die gemiddeld alsmaar ouder worden.
Ik reken mezelf ook tot die doelgroep en als ik dan kijk waar ik allemaal al niet verschrikkelijk dood aan had kunnen gaan of minstens ernstig verpleegafhankelijk van had kunnen worden, kan ik alleen maar constateren dat ik of verschrikkelijk veel geluk moet hebben gehad of een gigantisch sterk gestel moet hebben. Maar dat zou dan ook voor die miljoenen anderen gelden: een sterk gestel of heel veel mazzel.
De omstandigheden waaronder deze doelgroep opgegroeid en oud geworden is, zijn op z'n zachtst gezegd niet van gevaar ontbloot geweest. En het gaat dan niet eens over oorlogen, het verkeer, watersnoden, het werk, ruzies, ongelukken, rampen, luchtverontreiniging, uitlaatgassen,alcohol, roken of meeroken. Nee, het gaat over ons voedsel. Het eten en drinken van alle dag.
Als ik me realiseer wat wij, deze doelgroep, door de jaren heen aan eten verstouwd hebben en de hoeveelheden die wij verorberd hebben, vind ik het werkelijk onbegrijpelijk dat we het naar binnen werken van zulke grote hoeveelheden vuiligheid zonder kleerscheuren hebben verwerkt.

De kranten staan dagelijks bol van berichten over gezonde en ongezonde voeding, over producten, over supplementen, over bacteriën, over voedselvergiftiging of vervalste levensmiddelen.
Inzichten over voeding veranderen uiteraard net als inzichten op allerlei andere terreinen van ons dagelijks leven aan de hand van de stand van de wetenschap. Maar die stand van die wetenschap heeft zoveel veranderingen ondergaan dat de publicaties over voeding en gezondheid een totaal andere strekking hebben dan die van bv. vijftig jaar geleden.

Niet in chronologische volgorde en ook lang niet volledig een aantal opmerkelijke wendingen in de waardering van enkele voedingsmiddelen:

• Melk. Ik herinner me heel goed een aantal slogans uit mijn jeugd: "Melk moet"; "Melk is goed voor elk"; "Melk de witte motor"; "Driekwart kan in de man". Op lagere scholen kon je schoolmelk kopen. Kinderen moesten leren dat je melk moest drinken voor je botten. En wat blijkt. Melk is helemaal niet nodig voor je botten. De bouwstoffen haalt de mens ook uit andere voeding. Maar melk kan wel voor allerlei allergieën, chronische verkoudheid, artritis etc. zorgen. Ook zou melk de kans op prostaatkanker verhogen.
• Water. Drink dan maar water zou je zeggen. Nou in ieder geval geen mineraalwater of bronwater waar allerlei reststoffen uit de landbouw inzitten of chemische residuen. Leidingwater is het gezondst. Water is goed tegen de dorst, goed voor de nieren. Maar veel water drinken is zeer ongezond. De hersenen kunnen erdoor opzwellen en men kan erdoor in coma raken.
• Appels en ander fruit. Snoep verstandig eet een appel. Wat blijkt, de fructose, het fruitsuiker blijkt heel ongezond te zijn. Fructose zit in allerlei voedingsmiddelen maar vooral in frisdrank, vruchtensap en jams. Het verhoogt risico's voor mensen met hart- en vaatziekten en diabetes. Maar het is ook een dikmaker die verantwoordelijk is voor het buikvet. Het zou de vermenigvuldiging van kankercellen aanmerkelijk vergemakkelijken en versnellen. Bovendien slecht voor je tanden.
• Spinazie en andere verse groenten. Je zou er sterk van worden net als Popeye the Sailorman. Maar net als andere bladgroenten bevat spinazie , behalve zink en chroom, veel nitraat dat omgezet kan worden in kankerverwekkend nitriet. Verse groenten en fruit bevatten zeker vroeger heel veel restanten van bestrijdingsmiddelen en meststoffen.
• Levertraan. Bleek later flink vervuild te zijn geweest met kwik, cadmium, lood, PCP's en andere verontreinigende stoffen.
• Eieren. Salmonella, antibiotica en groeihormonen.
• Bananen. Geen enkel voedingsmiddel wordt zo vaak met bestrijdingsmiddelen bespoten als bananen.

En zo is er nog zo veel meer.

Toch hebben we het (tot nu toe) overleefd. Hadden we geluk? Zijn we zo sterk? Past de menselijke natuur zich zo aan? Of had de wetenschap het bij het verkeerde eind?

Op water en brood

Samen met een vriend heb ik het plan opgevat een restaurant te openen in Nişantaşı in Istanbul. Het restaurant zal in een bestaand pand worden ondergebracht. Het is vooral glas en roestvrij staal dat men ziet. Er zullen nog enkele aanpassingen plaats moeten vinden om het bruikbaar te maken voor ons concept.
Het geheel moet een extreem hygiënisch karakter krijgen. Alle deuren zijn schuifdeuren die middels sensoren werkzaam zijn. De zeer heldere verlichting is volautomatisch computergestuurd. Al het meubilair is van rvs en glas. De wanden zijn effen, glad en hebben allemaal dezelfde kleur. Op de vloer ligt naadloos glad linoleum.
Het personeel in een strak kostuum met glimmend gepoetste schoenen, met modieus maar keurig net verzorgd haar en wit gehandschoend.
Toiletgebruik is alleen mogelijk na het verlaten van de salon in de gang die naar buiten leidt. Terug naar binnen is alleen mogelijk aan de andere kant van het gebouw waar de ingang is gesitueerd. Waar iedere bezoeker na entree eerst zijn handen zal moeten wassen om binnen gelaten te kunnen worden. Ook wordt de kleding van de klant grondig afgeborsteld en hij krijgt door een medewerker plastic sloffen over zijn schoeisel geplaatst.

Op de menulijst staan alleen een aantal soorten droge één-haps crackers die met een tang, een soort knijper gegeten kunnen worden en er is flessenwater uit alle uithoeken van de wereld.
De ingrediënten van de crackers bestaan eigenlijk alleen maar uit bloem en water. Bekende soorten als Ritz, Bagel, Graham, Saltine en anderen zijn uit den boze omdat ze zout en suiker bevatten. Ook crackers met kaas zijn te zout. Soorten met alleen maar een beetje kruiden toegevoegd zijn wel verkrijgbaar. Ook matse-achtige crackers van bloem met water staan op de kaart.
Het water dat op de kaart staat betreft alleen tafelwater, gebotteld leidingwater dat aan internationale normen moet voldoen. Alle andere soorten zoals bronwater, koolzuurhoudend water en mineraal water bevatten vaak te veel additieven of chemische residuen. Soms te veel fluor, soms te veel sulfaat of nitraat of natrium.
Alle crackers en waters worden in een laboratorium onderzocht en krijgen op de menukaart een cijfer tussen 1 en 5 om de wetenschappelijke voorkeur aan te geven.
De flessen worden door de klant aan tafel zelf geopend. Hetzelfde geldt voor de crackers die in hermetisch gesloten verpakking aangeboden wordt.
Glazen, borden, schotels en knijpers komen gevriesdroogd en luchtdicht verpakt uit de afwasmachine en gaan zo naar de tafels.

We zijn dit project gestart uit onvrede met en als protest tegen de manier waarop de exploitatie van een gewoon restaurant bijna onmogelijk wordt gemaakt. Uit het oogpunt van gezondheid is er veel voor alle genomen en geplande maatregelen te zeggen maar van een gezellig restaurant blijft niets over. Er mag niet meer gerookt worden, er mag geen zout meer op tafel staan, het wordt bemoeilijkt een alcoholvergunning te krijgen en bepaalde voedingsmiddelen en additieven mogen niet meer aanwezig zijn. De keuken wordt steeds vaker en grondiger gecontroleerd en invallen op zoek naar illegaal gestookte drank zijn aan de orde van de dag.
Daarbij komt dan de onrustbarende hoeveelheid publiciteit over gevaarlijke voedingsstoffen, kankerverwekkende ingrediënten, gezondheidsrisico veroorzakende producten en verontreiniging.
Als je dan nog in een restaurant gaat eten moet je wel een echte diehard zijn.

Bij ons heb je daar geen last van. De kans op een bacteriologische infectie of een voedselvergiftiging is gereduceerd tot nul.
De prijzen van onze crackers lopen uiteen tussen 17 en 38 TL voor een verpakking van drie. Het water is te verkrijgen voor bedragen van 8 tot 47 lira in flesjes van 25 cl.
Afgerekend wordt er buiten de salon in de gang waar ook de toiletten zijn.
Gestart als protest hebben we toch een doelgroeponderzoek laten doen, en daaruit blijkt dat ons restaurantconcept zeker levensvatbaar is.

08-10-1909

Plotseling gebeurt er iets waardoor je aan vroeger moet denken. Het kan een persoon op straat zijn, een onderwerp uit een boek, een item op tv, een recept, het kan van alles zijn. Soms zit er iets in je hoofd, dat voel je, maar het is nog niet helemaal duidelijk wat.
Je weet de hele dag al welke datum het is en dan plotseling als je de cijfers in beeld krijgt, schiet het je te binnen.
Vanmiddag zag ik de geboortedatum van mijn vader in een artikel uit een geschiedenistijdschrift op mijn laptop voorbij komen. Dat zat vandaag in mijn hoofd, dacht ik, en opeens zag ik hem duidelijk voor me. Ik denk wel vaker aan hem, maar dan meer in het voorbijgaan; een anekdote of grap, een lied dat hij zong, een uitspraak die hij deed.
Ik word oud. Ik ben zelfs al ouder dan hij ooit geworden is. Ik heb hem overleefd noemt men dat geloof ik. Ik heb geen foto van hem op de kast staan en zijn schilderij hangt ook niet aan de muur. Maar ook na veertig jaar zie ik hem (scherper als ik mijn ogen sluit) voor me alsof ik hem gisteren nog gesproken heb.
Goh, eigenlijk zou ik hem heel graag Turkije hebben willen laten zien. Hij was nooit verder geweest dan België en Duitsland maar ik weet zeker dat hij zich hier geweldig vermaakt zou hebben.
Hij was overal in geïnteresseerd. Een liefhebber van kunst, cultuur, geschiedenis, discussie, politiek, religie, mensen, lekker rustig zitten aan het water, sigaretje, borreltje, vrijheid, hengeltje uitgooien, buiten zijn, muziek, zang, vrienden, lekker luieren, boek, glaasje thee, tv kijken.
Ik zie hem naast me lopen. Alle musea in Istanbul afstruinend. Boekwinkels in en uit. Een boottocht makend. Een visrestaurant bezoekend. Dol op vis was hij, vooral paling en makreel. Ik zie hem zingend in een restaurant. Hij zou zich beslist een kostuum hebben laten aanmeten. Hij hield van een net pak.
Maar waarschijnlijk zou ik hem nooit zo ver hebben kunnen krijgen om hierheen te komen. Hij zou nooit in een vliegtuig gestapt zijn. Vliegen was voor de vogels en zwemmen voor de vissen. Anders zou een mens wel vleugels en kieuwen hebben, meende hij.
We spraken niet heel veel met elkaar. Hij had een drukke baan en kwam laat thuis van zijn werk. Ik had mijn studie. Maar wel spraken we regelmatig over mens en politiek. Daar werden we het nooit over eens. Hij hanteerde namelijk als uitgangspunt voor zijn mensvisie dat die mens in wezen goed is. En dat de omstandigheden hem tot zijn gedrag brachten. Hij was er vast van overtuigd dat de mens ooit het stadium zou bereiken van vrede, solidariteit en tevredenheid, dat de mens ooit tot inkeer zou komen.
Ik zou het daar nog weleens met hem over willen hebben en zijn mening willen horen over de huidige financiële en politieke toestand van de wereld.
En daarna zou ik naast hem willen zitten op een terras ergens aan de Egeïsche Zee. Misschien een glaasje rakı. Maar vooral kijken, uren lang, niets zeggend.

Op transport

Overval op geld- en goudtransport. Een verhaal.

De tegoeden van Libië werden in het begin van de strijd tussen Kadaffi en de opstandelingen vrijwel in alle landen van de wereld bevroren.
Maar toen de strijd in het voordeel van de opstandelingen beslecht leek te zullen worden, waren veel westerse landen bereid de bevriezing weer op te heffen en de opstandelingen te helpen. De nieuwe machthebbers hadden geld nodig om lonen te betalen van soldaten, ambtenaren, leerkrachten en anderen.
In Londen lag bij de drukker een heel grote hoeveelheid, nog door Kadaffi bestelde, bankbiljetten op vervoer naar Libië te wachten. En toen het geld werd vrijgegeven, werd 280 miljoen dinar(160 miljoen euro) op transport gesteld.
Per gepantserde geldtransportwagens ging het van de drukkerij naar het vliegveld waarvandaan het direct naar Libië gevlogen zou worden.
Natuurlijk was dit feit behalve bij werknemers van de drukkerij en overheidsfunctionarissen ook bekend bij mensen uit de overgangsregering in Libië. Ergens moet een lek geweest zijn.
Want toen het vliegtuig landde op het vliegveld van een zeer chaotisch Bengazhi en de geldcontainers al op enkele vrachtwagens stonden, vond er een overval plaats. En de overvallers gingen er met de geldcontainers vandoor.
Later werden de vrachtwagens met de opengebroken containers teruggevonden. De overvallers waren waarschijnlijk op zoek geweest naar het goud dat op het laatste moment toch niet (werd later verklaard) was ingeladen. Het risico van het uitgeven van de bankbiljetten met uiteraard bekende nummers in Libische valuta vonden de criminelen kennelijk te groot.
Misschien hadden ze toch goud gevonden, maar het papiergeld lieten ze in ieder geval ongemoeid achter.

Goud heeft altijd grote aantrekkingskracht gehad op mensen. Voor zover bekend werd het al meer dan twintig eeuwen geleden als betaalmiddel in het oude Egypte gebruikt. Maar ook toen al voor het vervaardigen van sieraden.
Nu zal het de criminelen niet om de schoonheid van het goud zijn gegaan maar uitsluitend om de waarde. En die waarde zal de komende tijd blijven stijgen. In ieder geval tot op het moment dat de wereld haar financiën weer een beetje op orde heeft. Een waarde van 5000 dollar per ounce tegenover nu ongeveer 300 dollar wordt door sommige analisten binnen niet al te lange tijd zelfs verwacht.

Enkele maanden geleden plaatste de Kuveyt Bank in navolging van andere banken in andere landen haar eerste goudautomaat in Turkije. De bedoeling was het aantal deze zomer uit te breiden tot 150. Te koop zijn eenheden van één of anderhalf gram, te betalen met credit card of cash.
Nu zijn Turken altijd al dol geweest op goud. En bij allerlei feestelijke gebeurtenissen wordt waardering uitgedrukt in goud. Bij huwelijk, verloving, uitzonderlijke schoolprestaties of sportieve prestaties worden sieraden of munten overhandigd. Vaak niet eens om ze te dragen of te verkopen maar om ze te bewaren als spaarpot voor mindere tijden.
Als jonge kinderen voor hun prestaties op school of bij sportevenementen een plaquette, een medaille of een beker krijgen uitgereikt zijn ze daar trots op en tevreden mee. Maar als ze wat ouder worden, de kasten in huis vol beginnen te raken met hun trofeeën, en ze de waarde van geld en goud leren kennen, zouden ze i.p.v. een beker ook wel een gouden munt willen ontvangen.
Er wordt geschat dat Turken thuis een hoeveelheid van 5 miljoen kilo goud bewaren.

Nobel?

De universiteit in Izmir is eigenaar van het Turkse onderzoeksschip de Piri Reis. Het ongeveer 36 meter lange schip werd in 1978 in Duitsland gebouwd. Het schip heeft een bemanning van 10 koppen en er is plaats voor 11 onderzoekers.
Het is compleet uitgerust, met laboratorium en al, om onderzoek te doen op het gebied van oceanografie, marine biologie, onder water geologie en geofysica ten behoeve van olie- en gasexploratie.

In 1987 werd het schip naar de Egeïsche Zee gestuurd nadat Griekenland bekend had gemaakt daar naar olie- en gasvoorraden te willen gaan zoeken.
Daarop wilde Griekenland militair ingrijpen hetgeen voor Turkije oorlog zou hebben betekend.
Het geheel liep gelukkig met een sisser af na overleg en onderhandelingen met de NATO en de VS.

Dit jaar gebeurde iets dergelijks. Griekenland (behoorlijk de weg kwijt) verklaarde naar gas en olie te gaan boren in de Middellandse Zee. Hierop tekende Turkije (dat ook aanspraak maakt op die voorraden) een overeenkomst met Noord-Cyprus om de Piri Reis beschikbaar te stellen voor onderzoek in de Noord-Cypriotische territoriale wateren.

De Piri Reis is vernoemd naar de wereldberoemde Osmaanse cartograaf, zeevaarder en admiraal met dezelfde naam die leefde van ongeveer 1465 tot 1554. Hij kwam uit een oud zeevaardergeslacht en ging dus ook al jong naar zee.
Hij werd cartograaf en werd beroemd om zijn wereldkaart uit 1513, getekend op gazelle huid en nu tentoongesteld in het museum van het Topkapı paleis in Istanbul.
De eerste wereldkaart waarop de aantekeningen van de cartografen van de grote wereldontdekkers als Columbus verwerkt zijn.
Hij werd in dienst van de sultan bevelhebber van een vloot die vooral de Rode Zee en de Indische Oceaan bevoer en overal deed hij gedetailleerde observaties en tekende hij kaarten. Behalve die wereldkaart maakte hij vooral kaarten van kusten, plaatsen en eilanden aan en in de Middellandse Zee. Een van die kaarten was de kaart van Cyprus.

Enkele berichten uit de media om aan te geven hoe gespannen de situatie is.

• Turkije zoekt naar energieschatten dichtbij Rhodos.
• Cyprus is gestart met proefboringen ten zuiden van het eiland, geholpen door het Amerikaanse bedrijf Nobel Energy.
• De energievoorziening van Cyprus is tamelijk penibel.
• Turkije stuurt een onderzoeksschip naar Noord-Cyprus.
• Israël maakt aanspraak op bodemschatten in de Middellandse Zee.
• Europa steunt Cyprus dat de onderhandelingen over Turkse toetreding tot Europa dreigt te torpederen.
• Turkije wil dat de opbrengst van de Cypriotische oliewinning ook aan Noord-Cyprus ten goede komt.
• Israël wil ook, o.a. met het Amerikaanse bedrijf Nobel Energy, olie en gas in de Middellandse Zee gaan exploiteren.
• Een oplossing van de Cypriotische tweedeling is voor Turkije van groot belang.
• Turkije heeft een overeenkomst met Egypte gesloten om in de Middellandse Zee naar gas en olie te gaan zoeken.
• Cyprus zou wel eens het volgende land kunnen zijn dat door de eurocrisis getroffen wordt.
• Israëlische vliegtuigen en helikopter zijn het Turks luchtruim binnengevlogen om het onderzoeksschip te intimideren.
• Turkije stuurt extra vlootonderdelen naar de Middellandse Zee.

De spanning is hoog opgelopen en die zal nog geruime tijd aanhouden. De politieke en economische belangen zijn groot. Wie is de agressor? Of....?

Het sturen van het onderzoeksschip de Piri Reis is volgens mij een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Ik vermoed dat de kaart van Cyprus, getekend door de cartograaf Piri Reis, bij nadere bestudering onvermoede seismografische gegevens heeft opgeleverd of wellicht is de vindplaats van een lang geleden vergaan goudschip in het geding.

Beeldenstorm

In 2008 werd er op een kleine hoogte bij Kars, 40 km van de Armeense grens een 30 meter hoog betonnen beeld opgericht.
Twee gedeeltelijk aan elkaar vastzittende mensfiguren die volgens de kunstenaar, Mehmet Aksoy, moesten uitbeelden dat een persoon pas weer één is, als die twee delen weer volkomen verenigd zijn. Met de steun van de burgemeester van Kars werd de kolos gebouwd.
Het beeld zou ook de betekenis in zich hebben dat de banden tussen Armenië en Turkije weer aangehaald dienden te worden. Ook moest het de vriendschap (tussen de twee landen) verbeelden. En daarnaast droeg het ook nog eens een diepe anti-oorlog boodschap in zich.

In januari 2011 ontstond er grote onenigheid, een rel, over de aanwezigheid van het beeld toen minister-president Erdoğan het een monstruositeit noemde. Hij meende dat het onjuist was een dergelijk beeld te plaatsen naast de graftombe van de moslimgeleerde Hasan Harakani. En hij sprak de hoop uit dat het beeld snel afgebroken zou worden.
Volgens de nieuwe burgemeester van Kars was die beslissing al genomen door een commissie van het Ministerie voor Cultuur en Toerisme voordat Erdoğan zijn uitlatingen deed.
De commissie had dit besluit genomen op grond van het feit dat het beeld illegaal geplaatst zou zijn en dan ook nog in een beschermd gebied.
Alleen moest de gemeenteraad nog met dit besluit instemmen.
De beeldhouwer gaat ervan uit dat politieke strubbelingen eraan ten grondslag liggen. De oude burgemeester was overgelopen van de AKP naar de CHP, waarna een nieuwe burgemeester benoemd was. Hij vergeleek de eventuele afbraak met dat wat de Taliban in Afghanistan deden met de boeddhistische beelden.
Hij beweerde wel degelijk toestemming verkregen te hebben van de Anıtlar Yüksek Kurulu (de Hoge Raad voor Monumenten) om het beeld daar te plaatsen.
Eind april 2011 werd met de afbraak begonnen, die snel voltooid was.
Ik vond het beeld absoluut niet mooi. Op dat moment was het nog niet geheel voltooid omdat de werkzaamheden in afwachting van het besluit al een tijdje stillagen, maar ik zou het ook niet mooi hebben gevonden als het af was. Maar de betekenis van het beeld was een andere zaak en beelden afbreken doet men eigenlijk niet.
Maar ja, illegaal geplaatst, geen toestemming, tegen de wet die we toch ook willen handhaven.

Op een veld buiten Artvin, een stad in het oostelijk Zwarte Zeegebied dichtbij Georgië wordt op dit moment het grootste Atatürk standbeeld van Turkije gebouwd. Het wordt een 22 meter hoog beeld met een gewicht van 60 ton met een afwerkinglaag van 12 ton koper. De voorbereidende constructie is al geplaatst en met de afwerking is men gestart.
Het grondstuk waarop het beeld staat is ruim 7000 m2 groot en er zullen kinderspeelplaatsen, eethuisjes en schietbanen gebouwd worden. Het beeld en de inrichting van het terrein moet op 7 maart (een belangrijke datum voor allerlei gebeurtenissen uit de Turkse geschiedenis) 2012 voltooid zijn.
Het beeld is een gigantische uitvergroting van Atatürk zoals hij op de beroemde foto van Kocatepe te zien is. Materiaalkosten 4 miljoen TL.

Waarom moest er weer beeld van Atatürk bij komen? En waarom zo groot? Staan erg nog niet genoeg? Atatürk was beslist een groot staatsman. Maar zo groot?
Ik hoop voor de initiatiefnemers dat alle vergunningen in orde zijn. Anders moet het over enige tijd weer afgebroken worden.
Wat? Een beeld van Atatürk afbreken?

Cinema

Vorige week ben ik weer eens een keertje naar de bioscoop geweest. In het winkelcentrum in Bodrum is er een bioscoop met ik meen wel tien zalen. Van 12 uur 's middags tot 12 uur 's nachts worden op wisselende tijden, maar eigenlijk de hele dag door, films vertoond.
Ik kom er wel vaker maar nog nooit had ik in een volle zaal gezeten. De zalen zijn hier klein en gemiddeld kunnen er misschien een stuk of 70 man in. Soms kijk je met z'n tweeën, soms met z'n vieren of met z'n tienen. Als een met veel tv-reclame aangekondigde film net draait ga ik nooit. En ik weet dus niet of de zalen dan vol zitten. Deze keer was de zaal in ieder geval behoorlijk bezet. Minstens driekwart van de plaatsen was verkocht.
Er draaide een nieuwe film van Nuri Bilge Ceylan, een Turkse regisseur, die ook internationaal wat bekendheid geniet. "Bir Zamanlar Anadolu'da" heet de film, "Eens in Anatolië". De film speelt in de provincie Kırıkkale ergens ten oosten van Ankara. Het is de Turkse inzending voor de Oscars.

Drie auto's rijden achter elkaar in het donker over stoffige onverharde landwegen. Het blijken twee burger politieauto's en een jeep van de Jandarma, de militaire politie, te zijn. In de auto's zitten enkele agenten, een officier van justitie, een arts, twee werklui en twee geboeide verdachten. Waarvan ze verdacht worden blijft lange tijd onbekend.
De stoet rijdt naar verschillende plaatsen waar iedereen uitstapt, bij het licht van de koplampen wat rondkijkt en aan de verdachten gevraagd wordt: Is het hier? Wat ze precies zoeken is nog steeds niet duidelijk. Zo rijden ze urenlang van de ene naar de andere plek.
Op een gegeven moment raakt men vermoeid en wordt besloten te stoppen en de volgende dag verder te gaan. Ze rijden naar het huis van de muhtar, dorpshoofd, waar ze met een maaltijd ontvangen worden en de nacht doorbrengen.
Een van de agenten heeft een indringend gesprek gehad met een verdachte en de volgende morgen wordt al snel de plaats gevonden waar na graafwerkzaamheden door de twee werklui een gekneveld lichaam wordt opgegraven. Dan wordt er een procedure gestart waarbij de administrateur foto's maakt, de arts toekijkt en de officier van justitie een rapport dicteert. Als alle formaliteiten vervuld zijn blijkt dat de ambulance niet kan komen omdat de chauffeur naar een begrafenis is. Een lijkenzak is men vergeten en het lijk wordt dan maar in een deken gerold en in de achterbak van een van de auto's gelegd. Men vertrekt om het lijk bij het ziekenhuis af te leveren.
De eerste anderhalf uur van de film speelt zich af in het donker met fantastische belichting en schitterende cameraopstelling. Na de pauze in de bioscoop gaat de film nog een uur verder in het ziekenhuis met een autopsie.
Het eenvoudige provincieleven wordt heel liefdevol vastgelegd. Het tempo en de sfeer van de gesprekken tijdens de tocht en in het ziekenhuis zijn rustgevend maar ook een beetje beklemmend en fatalistisch. Veel van de gespreksonderwerpen hebben een open eind. De regisseur komt zelf uit de provincie en moet er ontzettend van houden.
Toen het lijk werd opgegraven zag ik meteen een zekere gelijkenis met Recep İvedik, een andere Turkse regisseur/filmster, die in een drietal humoristisch bedoelde films het dagelijks leven van de provinciaal weergeeft en een beetje belachelijk maakt. Het lijk droeg een zelfde soort overhemd als dat wat Recep İvedik in zijn films draagt, met een zelfde haar- en baardgroei en had het zelfde postuur.
Het was anderen ook opgevallen want enkele dagen later verklaarde Nuri Bilge Ceylan op vragen van journalisten dat de gelijkenis zuiver op toeval berustte.
Was het toeval, was het een grap, of was het wraak?