Orhan Veli

In Turkije wordt men nog zeer regelmatig, ik zou bijna zeggen dagelijks, geconfronteerd met een publicatie in de geschreven pers of met een tv-programma of met de presentatie van een boek dat iets met militaire coupes, linkse activisten, politieke vluchtelingen, arrestaties, executies en wat dies meer zij uit een nabij verleden te maken heeft.
Er is dan ook wel het een en ander gebeurd natuurlijk op politiek gebied in de afgelopen 100 jaar in dit land. En in het dagelijks leven merkt men dat uiteraard nog steeds.
Bijna iedereen kent persoonlijk wel mensen die te lijden hebben gehad van de politieke conflicten waarbij de oplossingen vrijwel nooit zachtzinnig waren en vaak met lichamelijk geweld gepaard gingen. Er zijn heel veel slachtoffers gevallen, heel veel mensen brachten lange tijd in gevangenschap door of gingen in ballingschap. Veel studiegenoten bleken zo maar verdwenen.

Als buitenlander kan je natuurlijk de als officieel historisch te boek staande feiten achterhalen maar dat is maar een deel van het verhaal. Wel wordt je de teneur van de afgelopen eeuw een beetje duidelijk. Maar heel veel onderhuidse zaken, kleinschalige details, factiespanningen en persoonlijke geschiedenissen ontgaan je lange tijd.
Langzaamaan groei je er een beetje in en denk je bepaalde zaken in ieder geval enigszins op hun waarde te kunnen beoordelen.
Zo las ik enige jaren geleden onderstaand gedicht in het Turks. Wat de taal betreft is het geen moeilijk gedicht en ik kon het goed begrijpen. Het gedicht was van Orhan Veli Kanık, zeer bekend en geliefd dichter, die leefde van 1914 tot 1950.

SİZİN İÇİN
Sizin için, insan kardeşlerim,
Her şey sizin için;
Gece de sizin için, gündüz de;
Gündüz gün ışığı, gece ay ışığı;
Ay ışığında yapraklar;
Yapraklarda merak;
Yapraklarda akıl;
Gün ışığında binbir yeşil;
Sarılar da sizin için, pembeler de;
Tenin avuca değişi,
Sıcaklığı,
Yumuşaklığı;
Yatıştaki rahatlık;
Merhabalar sizin için;
Sizin için limanda sallanan direkler;
Günlerin isimleri,
Ayların isimleri,
Kayıkların boyaları sizin için;
Sizin için postacının ayağı,
Testicinin eli;
Alınlardan akan ter,
Cephelerde harcanan kurşun;
Sizin için mezarlar, mezar taşları,
Hapishaneler, kelepçeler, idam cezaları;
Sizin için;
Her şey sizin için.

Gezien de inhoud van het gedicht en het feit dat de dichter maar 36 jaar werd, had ik het idee dat hij dit gedicht vanuit de gevangenis geschreven had. Hij vermoedde het niet lang meer te zullen maken  en dit was zijn afscheidsbrief. Althans dat was mijn interpretatie destijds. Het gedicht deed me iets. In al zijn eenvoud. Een beetje cool zou je kunnen zeggen.
Jaren later kreeg ik de Nederlandse vertaling van het gedicht onder ogen en ik vond eigenlijk wel dat ik het eerder aardig begrepen had.

VOOR JULLIE
Voor jullie, broeders en zusters,
Alles is voor jullie;
De nacht is voor jullie, en de dag;
Overdag het zonlicht, 's nachts het maanlicht;
De bladeren in het maanlicht;
De verwachting in de bladeren;
In het daglicht duizend en een soorten groen;
Alle geel is ook voor jullie, en alle roze;
De aanraking van het lichaam,
Zijn warmte,
Zijn zachtheid;
Het lekker liggen in bed;
Het goedemorgen is voor jullie;
Voor jullie de vliegende masten in de haven;
De namen van de dagen,
De namen van de maanden,
De verf op de roeibootjes is voor jullie;
Voor jullie is de voet van de postbode,
En de hand van de pottenbakker;
Het zweet dat van het voorhoofd druipt,
De kogel die aan het front wordt verbruikt;
Voor jullie zijn de graven en grafstenen,
De gevangenissen, boeien en doodstraffen;
Voor jullie;
Alles is voor jullie.

In de bloemlezing waarin het gedicht stond, las ik een beknopte levensbeschrijving van Orhan Veli Kanık.
Op 10 november 1950 viel hij 's nachts dronken in een gat in de weg dat daar vanwege reparatiewerkzaamheden gegraven was en raakte gewond aan zijn hoofd. Enkele dagen later overleed hij in het ziekenhuis aan een hersenbloeding.