De mechanische Turk

De laatste jaren staat de schaaksport in Turkije behoorlijk in de belangstelling. Er is de nationale schaakbond veel aan gelegen om het niveau van het Turkse schaken op te krikken. Dat past bij een land in ontwikkeling. Internationaal gezien speelt Turkije nog niet echt een rol van betekenis en daar moet nodig iets aan gebeuren. Terwijl Turkije met een bevolking van ongeveer 70 miljoen mensen op dit moment slechts 5 schaakgrootmeesters (GM) telt, heeft bv. een land als Nederland met ongeveer 16 miljoen inwoners wel 26 grootmeesters. Er is dus werk aan de winkel voor de Turkse schaakbond (TSF).
Er zijn al een aantal belangrijke initiatieven ontplooid en er bestaan grootse plannen. Enkele jaren geleden is het schaken op de lagere school als vak ingevoerd om alle leerlingen kennis te laten maken met de beginselen van de sport.
Op het gebied van scholing wordt verder aan ontwikkelingen gewerkt die als de plannen slagen een soort schaakacademie en expertisecentrum tot resultaat moeten hebben.
Schaken is in Turkije nooit echt populair geweest maar daar schijnt nu toch verandering in te komen.
Wel is de naam Turk al eeuwenlang onlosmakelijk verbonden met de voorloper van 's werelds eerste schaakcomputer, de eerste mechanische schaakmeester, de schaakrobot.

De mechanische Turk was als het ware een groot bureau met een ingebouwde schaaktafel. Onder het bureaublad kon men een groot, ingewikkeld uitziend, raderwerk waarnemen met tal van spaken en handles. Achter het schaakbord zat een als Turk aangeklede pop die met zijn ene arm de stukken kon verzetten. De mechanische Turk was een uitvinding van een Hongaarse edelman Wolfgang von Kempelen. Het apparaat heeft van 1770 tot ongeveer 1830 gewerkt. In die periode was het aan Europese hoven gebruikelijk om de adel te vermaken met bv. het organiseren van seances waar de mechanische Turk optrad. Het apparaat was wereldberoemd en maakte jarenlang tournees door Europa en zelfs naar de VS.
In werkelijkheid zat er een man in de kast die d.m.v. een ingenieus systeem van spiegels de stelling op het bord kon zien. Hij kon ook zetten doen via een mechanische overbrenging.
De mechanische Turk was een manier om het schaakspel interessant te houden maar ook een manier om de populariteit te vergroten.
En zo zijn er in de loop der jaren veel initiatieven geweest om de schaaksport te promoten. En soms kon dat leiden tot opmerkelijke veranderingen in de benadering van de sport.
Sinds 2006 bv. wordt er in Nederland het kampioenschap schafeltennis georganiseerd. Twee tegenstanders spelen eerst een partij schaak en daarna een partijtje tafeltennis.
Maar het kan nog vreemder.
Sinds 2003 worden jaarlijks de wereldkampioenschappen schaakboksen gehouden. Een wedstrijd bestaat uit 11 ronden. Afwisselend wordt er een ronde snelschaak gespeeld (4 minuten) en een ronde boksen (2 minuten).

Ik ben van plan vanaf volgend jaar een soort schaaktriatlon te gaan organiseren. Ik noem het schafeltennisboksen. Twee tegenstanders spelen eerst een partij schaak. Na afloop verdwijnen ze naar de kleedkamers om terug te keren in hun bokstenue. Na een bokspartij verlaten ze de ring om zich in de kleedkamer om te kleden in hun tafeltennisoutfit waarna dan de finale tafeltennispartij volgt.