Een Turks legervliegtuig....

Urenlang kan ik plezier beleven aan het doorsnuffelen van oude, ingebonden jaargangen van kranten en tijdschriften uit het verleden. Op boekenmarkten of in tweedehands boekwinkels gaat mijn aandacht eerder uit naar een jaargang van de Tribune uit 1920 dan naar een roman uit dat jaar. En het historische aspect is voor mij daarbij van meer belang dan het betreffende publicatiegebied. Het gaat om het tijdsbeeld. Publicaties op het gebied van politiek, economie, grootmachten of cultuur genieten mijn voorkeur maar toerisme of schapenhouderij of kinderverzorging of woninginrichting, om maar eens iets te noemen, zijn ook niet te versmaden.
De meest (on-)gelooflijke en (on-)waarschijnlijke artikelen kom ik dan tegen. Voorspellingen die nooit uitkwamen, voedingsmiddelen die ooit als gezond golden bleken achteraf ziekteverwekkend, gereedschap dat nooit zijn nut bewezen heeft, bedrijven die van de aardbodem verdwenen zijn, opvoedingsadviezen die je zo nog zou kunnen toepassen, uitvindingen die al dan niet bestaansrecht bleken te hebben. Enzovoorts.
Internet is uiteraard het grootste archief tegenwoordig dat voor iedereen gemakkelijk toegankelijk is. En voor gerichte vragen natuurlijk uiterst geschikt. Maar toch anders. Ik ruik het verleden niet, ik kan niet heen- en terugbladeren, en ik kan niets vasthouden.

Hier in Turkije wordt men nog bijna dagelijks geconfronteerd met de nasleep van gebeurtenissen uit de periode van voor, tijdens en na de Eerste Wereldoorlog. Hetzij middels herdenkingen, publicaties of de inhoud van partij programma's. En het was ook een heel belangrijke en interessante tijd voor het ontstaan van de Turkse Republiek. Turkije ging van wereldrijk naar een onbeduidend land. Het verdwijnen van het Ottomaanse Rijk, het verlies van alle bezittingen in Afrika, Azië en Europa. Genoeg stof tot nadenken, voor studie, voor boeken, voor publicaties. Het lijkt nog steeds een open wond die maar niet dicht wil gaan.
Als ik dan in één van die oude jaargangen het woord Turkije zie staan, is mijn aandacht gefocust.

Utrechts Nieuwsblad 11 Juli 1913 Uit Turkije Constantinopel, 11 Juli. In Welingelichte kringen beschouwt men de zending van Nasjevitsj als mislukt, daar de voorstellen te vaag zijn. Een Turkse aviateur, die boven de lijn Enos-Midia vloog, deelde mede dat 25.000 Bulgaren terugtrekken. Enige dagbladen melden....

De Eerste Balkanoorlog tussen Turkije en aan de andere kant Servië, Montenegro, Griekenland en Bulgarije eindigde met een wapenstilstand op 3 december 1912. De strijd laaide later weer op maar op 19 april 1913 eindigde de oorlog min of meer. Turkije was vrijwel al zijn Europese bezittingen kwijt. Maar onrustig bleef het en men vertrouwde elkaar absoluut niet.

Op 12 februari 1912 beëindigde kapitein Fesa Bey zijn vliegopleiding in Frankrijk. De eerste Turkse luchtmacht piloot. Tweede luitenant Yusuf Kenan volgde al snel en op 15 maart 1912 mochten ze hun vliegtuigen in ontvangst nemen. Nou ja vliegtuigen. Als je een foto ziet van wat in elkaar geflanste buizen, bedekt met zeildoek en voorzien van een propeller begrijp je niet dat mensen ooit levend weer terug op aarde kwamen na een vluchten. Er werden nog een zestal piloten opgeleid.
De oorlogsbijdrage in de Eerste Balkanoorlog was nihil, er gingen vliegtuigen verloren en de enige resultaten waren enkele observaties.
Volgens het bericht in het eerder genoemde krantenartikel vloog een Turks toestel boven de Enos-Midia lijn. Alle grondgebied ten westen van die lijn had het Ottomaanse Rijk op moeten geven. Wat deed het daar? Er was een wapenstilstand en het toestel bevond zich waarschijnlijk in het Griekse of het Bulgaarse luchtruim. Afweergeschut bestond nog nauwelijks.
Dit gebeurde nagenoeg 100 jaar geleden.

NRC 23 juni 2012 Het Turkse leger raakte vandaag het contact met een legervliegtuig kwijt terwijl het over water nabij de Syrische kust vloog. Turkse media....