Spanning Turkije-Israël

Toen op 31 mei 2010 de onderschepping van het scheepskonvooi naar Gaza door Israëlische militairen waarbij 9 Turkse activisten om het leven kwamen plaatsvond, vond ik de reacties van Turkse zijde onverwachts gematigd. Eigenlijk had ik veel meer agressie verwacht tegenover Israël. Er waren wel enkele kleine incidenten met het verbranden van een vlag en een demonstratie in Istanbul, maar tot excessen kwam het gelukkig niet echt.
Herhaaldelijk verklaarde de Turkse regering bij monde van minister-president Erdoğan dat Israël verontschuldigingen aan zou moeten bieden en de nabestaanden van de slachtoffers financieel zou moeten compenseren. Echt boos werd Erdoğan pas toen duidelijk werd dat Israël dat beslist niet van plan was.
De VN-veiligheidsraad had de "daden die leidden tot het verlies van levens...." veroordeeld en een onderzoek gevraagd. Ook was er een Israëlische burgercommissie die een onderzoek deed.
De uitslag van dit laatste onderzoek werd in januari 2011 geopenbaard. De conclusie was dat de actie tegen het konvooi in overeenstemming was met het internationaal recht, de gevechtshandelingen van de militairen werden zelfverdediging genoemd en de blokkade van de Gazastrook heette rechtmatig.
De VN-commissie concludeerde in haar onderzoek dat in september 2011 openbaar werd dat Israël buitensporig en onredelijk geweld gebruikt had bij de onderschepping en dat excuses gemaakt dienden te worden en een financiële compensatie noodzakelijk was.
Israel verklaarde dat het niet van plan was excuses aan te bieden.
Pas daarna werd Erdoğan echt furieus.

O.a. de volgende acties werden ondernomen, dreigementen geuit en plannen aangekondigd:

• Het met onmiddellijke ingang opschorten van alle gezamenlijke militaire activiteiten tussen Turkije en Israël.
• De Turkse ambassadeur werd uit Israël teruggeroepen en de Israëlische ambassadeur moest Turkije verlaten.
• De Turkse militaire aanwezigheid in de buurt van de kust van Gaza zal significant opgevoerd worden. Het aantal patrouilles zal worden uitgebreid.
• Alle betrokken Israëliërs zullen juridisch vervolgd worden.
• Er zal militaire begeleiding komen van schepen die hulpgoederen naar Gaza brengen.
• Erdoğan zal zelf de Gazastrook bezoeken.
• Er wordt een verzoek ingediend bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag om de rechtsbasis van de Israëlische blokkade te onderzoeken.
• Turkije wil minister-president Netanyahu, minister van buitenlandse zaken Barak en anderen door een internationaal tribunaal laten vervolgen.
• Turkije verbreekt alle handelsbanden met Israël.
• En Turkije zal een eenzijdige Israëlische exploitatie van grondstoffen in de Middellandse Zee niet dulden.

Waarom nu wel deze verontwaardiging en acties en niet anderhalf jaar geleden?
Volgens sommige analisten is het een afleidingsmanoeuvre om de aandacht voor enkele minder geslaagde acties te doen afnemen. Zoals de samenwerking met Iran en Syrië; het dreigen met interventies in Syrië; het niet deelnemen aan NATO-acties in Libië; de samenwerking met Saoedi-Arabië en de Emiraten; etc.
Anderen spreken van een binnenlands politiek doel. Het laten zien dat Turkije niet met zich laat sollen. En de legerleiding die zich vernederd voelt na de ontslagen en arrestaties van honderden generaals en officieren en op deze manier aan zich binden.
Weer anderen spreken over de nieuwe rol die Turkije in het Midden-Oosten wil spelen waarbij speeches, acties en wapengekletter de nodige indruk moet maken.
Of gaat het in werkelijkheid toch om olie en gas?

En voor mij blijft de rol van de VS waarvan Turkije drones en helikopters wil overnemen, de rol van de NATO waarmee Turkije een verdrag heeft gesloten over de plaatsing van het raketschild, en de rol van Europa waarvan Turkije zich lijkt te vervreemden nog heel onduidelijk.