De Turkse regering heeft de laatste maanden een aantal belangrijke besluiten genomen die verband houden met een enigszins veranderende benadering van de historische gebeurtenissen rond 1915 ten aanzien van de behandeling van de destijds in Turkije wonende Armeniërs.
Ten tijde van de Eerste Wereldoorlog, maar ook in de jaren daarvoor en daarna, werd er ten opzichte van de Armeniërs een politiek gevoerd die, en daar is meen ik iedereen het wel over eens, heel veel slachtoffers heeft opgeleverd.
Veel Armeniërs werden verjaagd, op transport gezet of vermoord. Eigendommen werden geconfisceerd, landerijen werden ingenomen huizen werden verwoest. En heel veel kerken van de over het algemeen christelijke Armeniërs moesten het ontgelden.
Het laatste half jaar/jaar verschijnen er vrij regelmatig berichten in de pers die blijk geven van een andere kijk op de geschiedenis. Studies, publicaties maar ook zaken als teruggave en/of restauratie van oorspronkelijk Armeense eigendommen vinden hun weg in de media.
Twee Armeense begraafplaatsen en een kerk werden in het kader van nieuwe wetgeving (teruggave van niet-moslim eigendommen) overgedragen en er werd compensatie betaald voor een door de staat verkocht voormalig Armeens eigendom. Nog tientallen claims zijn in behandeling. Ook van andere minderheden.
Mijn ouders waren atheïst. Niet praktiserend als men daarmee bedoelt dat ze hun best deden om aktief en agressief hun ideeën ook op anderen over te brengen. Wel praktiserend als men bedoelt dat ze ernaar leefden. Maar kennelijk deden ze dat op zo een overtuigende en vanzelfsprekende manier dat ik er als kind en ook later nooit aan getwijfeld heb dat dit de juiste manier was om het bestaan tegemoet te treden en het leven te leven.
Ze lieten anderen in hun waarde en het geloof van anderen moest je respecteren. De bijbel was ook een interessant boek en veel kerken waren gebouwen die je kon bewonderen vanwege de architectonische schoonheid of hoogstandjes en om hun cultuurhistorische waarden die ze voor heel veel mensen nu eenmaal hadden.
Als kind op vakantie met mijn ouders bezocht ik kathedralen en ook minder imposante gebedshuizen. Katholieke kerken hadden de voorkeur omdat daar meer te zien was dan in de strengere, strakkere hervormde of gereformeerde kerken en omdat daar de gang van zaken ook wat vrolijker en meer ongedwongen leken toe te gaan.
Toen ik later op mijn eentje de wereld wat meer ging verkennen, kwam ik in Frankrijk een grote hoeveelheid leegstaande kerken tegen. De ontkerkelijking was in volle gang. Maar voor mij was het een vreemd fenomeen dat een flink aantal van die afgedankte kerken toen al (zestiger jaren) een andere bestemming hadden gekregen. Ik zal nooit vergeten dat ik een kerk binnenstapte in de veronderstelling een devote, stille, donkere ruimte te vinden en ik daar een garagebedrijf ontdekte met glazen dakramen en een schetterende Johnny Hallyday op de radio. Een schok. Vanzelf lette ik er vanaf dat moment speciaal op en ik ontdekte allerlei andere "kerkgebouwen": een kruidenier, een drogist, een tapijtenhal en een geluidsstudio. Vreemd. Het moest toch voor de gelovigen die daar ooit ter kerke gingen een doodzonde zijn geweest.
Later merkte ik hetzelfde verschijnsel in Nederland ook steeds vaker op. En ik raakte er na verloop van tijd aan gewend om woningen, appartementen, een jongerencentrum, een galerie, een feestzaal of een fietsenstalling gehuisvest te zien in een afgeschreven kerk. Hoogstwaarschijnlijk zou een groot aantal kerkgebouwen verdwenen zijn als ze geen andere functie hadden gekregen omdat kerkbesturen de kosten voor reparatie, onderhoud en renovatie niet meer konden opbrengen.
Af en toe gingen er wel stemmen op dat de gebouwen beter platgegooid konden worden i.p.v. gelegenheid te bieden tot heiligschennis. Maar veelal zonder succes. Ik bleef lange tijd mijn bedenkingen houden. Ik vond het hergebruik van kerken iets heel anders dan het hergebruik van een school of een leegstaande fabriek of een overbodig geworden gemeentehuis. Maar het ging zo.
Over de Armeense kwestie wordt in Turkije tegenwoordig iets minder verkrampt gedacht en gesproken. "Kritische" artikelen over die periode kunnen nu in tegenstelling tot nog maar een jaar of vijf geleden straffeloos gepubliceerd worden.
Vorige maand kwam ik in Radikal een illustratief stukje tegen. In de krant stond en foto met commentaar van een vuilstortplaats annex veestalling in en rond de overblijfselen van een Armeense kerk uit de 11e eeuw in de buurt van Batman. Over veranderende bestemming gesproken.
Misschien krijgt de Armeense gemeenschap de "verzamelplaats" wel terug.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten